Η κατάρα της Αθηνάς – Lord and Lady Elgin
Τα πρώτα ερμητικά κλεισμένα κιβώτια με τα Γλυπτά του Παρθενώνα έφτασαν μέσω Μάλτας στο Plymouth τον Ιανουάριο του 1804…Όμως, ο Elgin δεν ήταν εκεί για να τα παραλάβει…τα αρχαία Γλυπτά παρέμειναν εγκαταλελειμμένα και αζήτητα στο λιμάνι για δύο χρόνια! Συνολικά 250 ξύλινα κιβώτια, ανέγγιχτα -υπήρχε η σύσταση προς όλους να μην δοκιμάσουν την τύχη τους αγγίζοντάς τα-…Τι θα μπορούσε όμως να είναι τόσο τρομακτικό σε αυτά τα φαινομενικά φυσιολογικά κιβώτια;
Στους μύθους και στις ταινίες του Hollywood, ο κάθε επιδρομέας τάφου ή ναού έρχεται αντιμέτωπος με μία κατάρα ή Νέμεση, τη θεά της εκδίκησης. Ήταν ο Elgin θύμα κατάρας; Ή απλά είχε κακή τύχη; Σύμφωνα με τη γενική παραδοχή όλων εκείνων που πιστεύουν στο υπερφυσικό είναι το πρώτο και στην περίπτωση του Elgin, “η κατάρα της Αθηνάς” φαίνεται ότι τον χτύπησε σκληρά:
Ο Thomas Bruce Elgin παντρεύτηκε το 1799 τη Mary Nisbet (αυτό ήταν το πατρικό της όνομα), μια όμορφη, ζωηρή και εξαιρετικά πλούσια αριστοκράτισσα. Λίγο μετά το γάμο τους και οι δύο αναχώρησαν για την Κωνσταντινούπολη, όπου ο Λόρδος Elgin είχε διοριστεί έκτακτος πρεσβευτής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και κατά τη διάρκεια της τριετούς θητείας του στην Κωνσταντινούπολη, η Mary γέννησε έναν υιό και δύο κόρες. Η ευτυχία τους όμως δεν κράτησε πολύ.
Ο Elgin, που έπασχε από άσθμα, είχε -με εντολή γιατρού- χρησιμοποιήσει μεγάλες ποσότητες υδραργύρου για τις συχνές πνευμονικές του ενοχλήσεις. Ο υδράργυρος (και όχι η φημολογούμενη σύφιλη) προκάλεσε αμυχές και εκδορές στη μύτη του Elgin γεγονός που ώθησε τους γιατρούς να του κόψουν μέρος της μύτης του, παραμορφώνοντάς τον. Έτσι, ενώ ο Elgin τριγυρνούσε με κομμένη μύτη στην Ελλάδα, η Mary ανέλαβε όλες τις εργασίες και ήταν μάλιστα αυτή που εκτέλεσε το σχέδιο του συζύγου της για την αφαίρεση των Γλυπτών των αετωμάτων, των μετόπων και των ζωφόρων του Παρθενώνα και την αποστολή τους στην Αγγλία. Το μνημειώδες αυτό εγχείρημα, όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα μέσα από την αλληλογραφία της Lady Mary Nisbet, πληρώθηκε εξ ολοκλήρου από ξεχωριστό τραπεζικό λογαριασμό που ανήκε στην ίδια την κόμισσα!
Το 1803, ο Elgin έπρεπε να επιστρέψει στην Αγγλία για να αναφέρει τα αποτελέσματα της αποστολής του και βασιζόμενος στη Συνθήκη της Amiens (la paix d’Amiens), έπεσε σαν τον ποντικό στη φάκα όταν αποφάσισε να διασχίσει τη Γαλλία, χωρίς να λάβει υπόψιν του τον κίνδυνο. Το Μάιο του 1803, ο Ναπολέων κήρυξε εκ νέου πόλεμο κατά της Αγγλίας και, παραβιάζοντας τη συνθήκη, συνέλαβε όλους τους Άγγλους μεταξύ 18 και 60 ετών που έτυχε να βρίσκονται στη Γαλλία. Ο Elgin συνελήφθη και κρατήθηκε στο Παρίσι μέχρι τον Ιούλιο. Η τύχη του χαμογέλασε για λίγο όταν του επετράπη να πάει στα Πυρηναία, όπου συνελήφθη ξανά και φυλακίστηκε για 3 χρόνια. Έτσι, παρέμεινε υπό ταπεινωτικό περιορισμό μέχρι την ειρήνη του 1814.
Όσο ο Λόρδος Elgin ήταν αιχμάλωτος, ήρθε σε ρήξη με τη σύζυγό του Mary όταν εκείνη έμεινε στο Παρίσι -με τον καλύτερο φίλο του, Robert Ferguson -, και εργαζόταν για την απελευθέρωσή του, αντί να μείνει κάπου κοντά στο σύζυγό της. Αφού ο Elgin απελευθερώθηκε και ενώ εξακολουθούσε να μη μπορεί να φύγει από τη Γαλλία, γεννήθηκε ο δεύτερος γιος τους. Ο θάνατός του 13 μήνες αργότερα καταρράκωσε τη Mary, η οποία υπέφερε από μελαγχολία για πολλούς μήνες μετά.
Η πέμπτη και τελευταία εγκυμοσύνη της, έφερε το διχασμό στο άλλοτε ευτυχισμένο ζευγάρι. Ο Λόρδος Elgin την διέταξε να φύγει από τη Γαλλία για τη γέννηση του παιδιού. Η Mary που αγωνιζόταν για την ανεξαρτησία της (στην Ευρώπη του 1800, πριν από 200 χρόνια), εξοργίστηκε που την διέταξαν να κάνει κάτι που δεν ήθελε και ακόμη περισσότερο εξοργίστηκε για την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Αποφάσισε λοιπόν πως δεν θα έμενε ποτέ ξανά έγκυος.
H διακοπή των σεξουαλικών σχέσεων ήταν αυτό που έκανε το Λόρδο να ζητήσει διαζύγιο λίγο μετά την επιστροφή του στην Αγγλία. Ωστόσο, ο Elgin είχε και άλλους λόγους να ζητήσει διαζύγιο. Ο φίλος του Ferguson, είχε ερωτευτεί τη Mary και ο Elgin άνοιξε κατά λάθος ένα ερωτικό γράμμα του Ferguson προς τη σύζυγό του. Αποδείξεις βέβαια για την απιστία της προφανώς δεν είχε. Η Mary από την άλλη, δεν ήθελε να χωρίσει και ισχυριζόταν ότι εξακολουθούσε να αγαπά το σύζυγό της. Προσπάθησε με κάθε τρόπο να τον αποτρέψει από το να καταθέσει αίτηση για κοινοβουλευτικό διαζύγιο, αλλά ο κόμης αντιμετωπίζοντας την προοπτική ενός γάμου χωρίς σεξ, και παράλληλα εξοργισμένος από την ανακάλυψη της σχέσης της με τον καλύτερό του φίλο, παρέμενε ανένδοτος.
Κατά συνέπεια, η Lady Elgin πέρασε στην αντεπίθεση. Αμφισβήτησε δημόσια τη νομιμότητα των ενεργειών του για την απογύμνωση του Παρθενώνα (πείτε το πικρία διαζυγίου) και απαίτησε μια πολύ μεγάλη διατροφή. Ο πονηρός Λόρδος πίστεψε λανθασμένα πως βασιζόμενος στην απιστία της γυναίκας του, θα έπαιρνε όλα της τα χρήματα. Αντ’ αυτού, έμεινε μ ’ένα σκανδαλώδες διαζύγιο και αυξανόμενα χρέη, αλλά δίχως την τεράστια περιουσία της. Κατάφερε ωστόσο να πάρει την αποκλειστική κηδεμονία των τεσσάρων παιδιών τους, σύμφωνα με τους νόμους περί διαζυγίου της εποχής, και η Μαίρη δε μπόρεσε να ξαναδεί τα παιδιά της… (Ο πρωτότοκος γιος της πέθανε στα 40 του χρόνια από δηλητηρίαση υδραργύρου που χρειάστηκε να πάρει από τη βρεφική του ηλικία για τα ασθματικά του ενοχλήματα. Δε διαδέχθηκε ποτέ τον πατέρα του ως Λόρδος Elgin).
Το σκάνδαλο αυτό που αφορούσε την υψηλότερη βαθμίδα της βρετανικής αριστοκρατίας έγινε η cause célèbre στα σαλόνια και τις φυλλάδες σε ολόκληρη την Ευρώπη! Ο Elgin ξαναπαντρεύτηκε μια γυναίκα 24 χρόνια νεότερή του που γέννησε άλλα οκτώ παιδιά και η Mary παντρεύτηκε τον Ferguson αλλά δεν έμεινε ποτέ ξανά έγκυος.
Αυτός ήταν ο πιο ακριβός διακανονισμός διαζυγίου που έγινε ποτέ. O Elgin προκειμένου να πληρώσει τα χρέη του διαζυγίου, αναγκάστηκε να πουλήσει τα αγαπημένα του Γλυπτά στο Βρετανικό Μουσείο. Ένα πολύκροτο διαζύγιο του οποίου οι επιπτώσεις είναι μέχρι και σήμερα στο προσκήνιο και γίνονται αισθητές στους διαδόχους του Elgin αιώνες μετά, σαν μία κατάρα δίχως τέλος να τους ακολουθεί…
Και αν αυτό δε σας ακούγεται μέχρι εδώ, σαν μια σπουδαία ιστορία για ένα χολιγουντιανό blockbuster, υπομονή μέχρι την επόμενη εβδομάδα για τη συνέχεια…Η κατάρα της Αθηνάς.
The Curse of Athena – Lord and Lady Elgin
The first containers with the Parthenon Sculptures arrived via Malta to Plymouth in January 1804… But, Elgin was not there to collect them…the ancient Sculptures remained abandoned and unclaimed in that port for two years! 250 wooden boxes in total, untouched -though they didn’t recommend anyone testing their luck by touching them-, …What could it be so scary about these seemingly normal boxes? “In Μyths and Hollywood movies there is a doom in store for every tomb or temple raider from a curse or from Nemesis, goddess of revenge.“
Was Elgin a victim of a curse? Or he just had bad luck? The general consensus among those who believe in the supernatural is the former and in Elgin’s case, “the Curse of Minerva” seems that hit him:
Thomas Bruce got married in 1799 Mary Nisbet (her maiden name) a beautiful, vivacious, and extremely wealthy aristocratic woman. Shortly thereafter both set off for Constantinople, where Lord Elgin had been appointed ambassador extraordinaire to the Ottoman Empire. During their three-year assignment at Constantinople, Mary would bear a son and two daughters before setting out to return to England.Their happiness did not last for long.
Lord Elgin, who suffered asthma, had — under doctor’s orders — been dousing himself with large quantities of mercury for his frequent lung complaints. The mercury (and not the rumored syphilis) caused the abrasions on Elgin’s nose that prompted doctors to cut off its tip, disfiguring him. So, while Elgin was traipsing about Greece with a mutilated nose, Mary undertook all the works and she was the one that executed her husband’s plan for removing the pediment sculptures, metopes, and friezes from the Parthenon of Athens and shipping them back to England. This monumental undertaking, as it was recently revealed by Mary’s own letters, was entirely paid from a separate bank account belonging to the Countess of Elgin herself!
In 1803, Elgin had to go back to England to report on his mission and relying on the Treaty of Amiens (la paix d’Amiens), he decided to cross France, without realizing that he threw all caution into the wind. In May 1803, Napoleon resumed his war against England and breaking the treaty, he arrested all Englishmen between 18 and 60 who happened to be in France. Elgin was arrested and kept in Paris till July. Fortune smiled at him for a while and was allowed to go to the Pyrenees where he was arrested again and imprisoned for 3 years. He remained under a humiliating restraint until the peace of 1814.
While Lord Elgin was in captivity, he was cross with his wife Mary, for staying in Paris -with his best friend, Robert Ferguson-, working for his release, instead of staying somewhere near her husband. When he was not in captivity but still unable to leave France, their second son was born. His death 13 months later nearly destroyed Mary, who suffered from melancholy for many months afterward.
Her fifth and final pregnancy drove a wedge through the once-happy couple. Lord Elgin ordered her to leave France for the child’s birth. Mary struggling for independence (Europe in 1800s, 200 years ago), was angered at being ordered to do something she did not want to do and even more angered over the unwanted pregnancy. She determined she would never get pregnant again.
The cessation of sexual relations was what caused Lord Elgin to seek divorce shortly after his return to England. However, Elgin did have other cause to seek a divorce. Ferguson had fallen in love with Mary, and Elgin mistakenly opened a love letter from Ferguson to his wife. Proof of her infidelity apparently does not exist. Mary did not want to separate and was claiming that she still loved her husband. She tried everything she could to keep him from seeking the parliamentary divorce, but the Earl facing the prospect of a marriage without sex, while also being enraged by the discovery of her affair with his best friend, he was adamant.
Lady Elgin was left with no other option than to fight back. She disputed the legality of his Parthenon stripping actions (call it divorce bitterness) and demanded a very large payout. Nasty Lord Elgin, mistakenly believed that he could find a use for his wife’s infidelity, to get all her money. Instead, he was left with a scandalous divorce and mounting debts but not her huge fortune. Elgin took sole custody of their four children, according to the divorce laws of the time, and Mary was not able to see them again…(Their first-born son also died at 40 because of the mercury he had been taking since infancy for his asthmatic complaints which slowly poisoned him. He never succeeded his father as Lord Elgin).
This scandal at the highest echelon of British aristocracy became the cause célèbre at the salons and tabloids throughout Europe. Elgin remarried a woman 24 years his junior who bore him eight more children and Mary married Ferguson but never got pregnant again.
This was the most expensive divorce settlement ever! Elgin, in order to pay the mounting debts of the divorce, was forced to sell his beloved Parthenon Sculptures to the British Museum. A divorce which repercussions are being felt generations down the line, like a curse with no end following them…
And if that doesn’t sound to you yet like a great storyline for a Hollywood blockbuster, then wait until next week for the sequel… The curse of Athena.
Mag. Alexandra Pistofidou
Vorstandssekretärin IARPS
Präsidentin und Gründerin Österreichisches Komitee für die Rückgabe der Parthenon Skulpturen
