Αφιέρωμα στον Γιάννη Χρήστου
Υπέρτιτλος στο άρθρο της αιγυπτιώτικης εφημερίδας της Αλεξάνδρειας, ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, την Τρίτη 3 Νοεμβρίου 1953, “Ένας Αιγυπτιώτης θριαμβεύει στη Ευρώπη” και τίτλος με κεφαλαία “Ο ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΥ ΟΜΙΛΕΙ ΔΙΑ ΤΑΣ ΜΟΥΣΙΚΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ”.
Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος*
Ντοκουμέντο μιας σπάνιας συνέντευξης του Αιγυπτιώτη συνθέτη Γιάννη Χρήστου*** στον δημοσιογράφο Στέλιο Χριστοφίδη, για την εφημερίδα ΦΩΣ του Καΐρου που μέρος της αναδημοσίευσε στη συνέχεια η εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ. Το αρχείο της πρωτότυπης συνέντευξης, όπως δημοσιεύτηκε στο ΦΩΣ δεν καταφέραμε να το εντοπίσουμε. Την εποχή εκείνη ο Χρήστου είχε επιστρέψει από την Ευρώπη όπου σπούδασε, στην Αλεξάνδρεια και είχε αφιερωθεί στη σύνθεση, σε ένα στούντιο που οργάνωσε ο ίδιος.
Ο Γιάννης Χρήστου προσμετράτε στις μεγάλες μορφές της παγκόσμιας μουσικής πρωτοπορίας του 20ού αιώνα, αν και δεν είναι αναγνωρίσιμος από το μεγάλο κοινό. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της μεταπολεμικής μουσικής avant-garde με διεθνή ακτινοβολία και αναγνώριση. Ο σπουδαίος Έλληνας συνθέτης, ορισμένες ιστορικές ηχογραφήσεις του οποίου κυκλοφόρησαν για πρώτη από το Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι το 2001, γεννήθηκε στη συνοικία Ηλιούπολις του Καΐρου στις 8 Ιανουαρίου του 1926 και μεγάλωσε στους κοσμοπολίτικους κύκλους της ελληνικής παροικίας της Αλεξάνδρειας , Το τραγικό του τέλος στέρησε το ταλέντο ενός μεγάλου συνθέτη από την Ελληνική Μουσική που είχε ήδη αναγνωριστεί έξω από τα σύνορά της και είχε πολλά ακόμα να προσφέρει. Σκοτώθηκε, σε ηλικία μόλις 44 ετών, σε τροχαίο δυστύχημα τη νύχτα της 8ης προς 9η Ιανουαρίου 1970, κατά την επιστροφή του στο σπίτι από εορτασμό των γενεθλίων του όταν το αυτοκίνητο που οδηγούσε η σύζυγός του Θηρεσία Χωρέμη, προσέκρουσε σε στύλο με αποτέλεσμα τον ακαριαίο θάνατο του συνθέτη και τον βαρύ τραυματισμό της συζύγου του η οποία υπέκυψε λίγες ημέρες μετά αφήνοντας πίσω τους τρία μικρά παιδιά. Το 1956, σε τροχαίο δυστύχημα είχε σκοτωθεί και ο μοναδικός του αδερφός και μέντορας του, Ευάγγελος, γεγονός που τον συγκλόνισε και επέδρασε σε μεγάλο βαθμό στην καλλιτεχνική του δημιουργία.
Αντιγράφουμε απο το δημοσίευμα του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ με τα αποσπάσματα της συνέντευξης του, 27 χρόνου ακόμα, συνθέτη Γιάννη Χρήστου, στην εφημερίδα ΦΩΣ.
“Από την Καϊρινήν συνάδελφο ΦΩΣ αναδημοσειεύουμε εν περιλήψει τα κυριότερα σημεία της συνεντεύξεως το κ. Στέλιου Χριστοφίδη με τον παγκοσμίου φήμης Αιγυπτιώτη συνθέτη κ. Γιάννη Χρήστου ο οποίος ευρίσκεται απο τινός εις την πόλιν μας.
Ο κ. Γ. Χρήστου εγεννήθη το 1926 και εφοίτησεν εις το Βικτώρια Κόλλετζ της πόλεως μας. Εσπούδασε οικονομολογίαν εις το Καίμπριτζ αλλα η κλίσης του προς την Μουσικήν τον έκανε να επιδοθή εις αυτήν τελικώς. Εις ηλικία 22 ετών παρουσίασε το πρώτο του έργον, συμφωνικόν ποίημα.
-Ένιωσα, λέγει ο Χρήστου εις την συνέντευξιν του,είναι η αλήθεια, ένα παράξενο συναίσθημα. Κάτι τι το άυλο και το αφηρημένο που βρισκόταν μέσα στην ψυχή μου, άρχισε να παίρνει συγκεκριμένη μορφή και να ζωντανεύει. Ήταν σαν νά βρισκα μια παλιά μου γνωριμία, ένα κομματι απο τον εαυτό μου.
Βεβαίως και χωρίς ψευδή μετριοφροσύνη ομολογώ ότι ένοιωσα ικανοποίηση για τα έργα μου και την εκτέλεση μου.Ταυτοχρονως όμως κατάλαβα πόση σκληρή δουλειά χρειάζεται να κάμω ακόμη.Στην τέχνη τίποτα και ποτέ δεν είναι τέλειο και κατάλαβα ότι αυτο που είχα κάνει δεν ήταν τίποτα μπροστά σ’ εκείνο που πρέπει να κάνω.
Ποιο είναι το θέμα της συνθέσεως σας “Phoenix music”;
Η σύνθεσις αυτή παρουσιάζει το δράμα του μυθολογικού πουλιού που ξαναγεννιέται από τη στάχτη. Το έργο αναμετάδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός του Λονδίνου (B.B.C) με τον Αλεκ Σέρμαν και επαίχθη εις την Ιταλίαν υπό την διεύθυνση του Villy Ferero εις το Magio Musicale Fiorentino και ακολούθως ο Φερέρο παρουσίασε την σύνθεσιν με μεγάλη επιτυχίαν εις την Μόσχα.
Ποια άλλα έργα σας παιχθήκαν;
Η “πρώτη συμφωνία”, που χρειάστηκε έναμισυ χρόνο για να τη γράψω παίχθηκε στο “Royal Albert Hall” με τον Αλέκ Σέρμαν και τελευταίως εις τας Αθήνας από την κρατικήν ορχήστραν με τον ίδιον πάντα διευθυντή. Η “πρωτη συμφωνία” εξελέγη υπό τον διάσημον καθηγητή Paul Van Kempen, όστις κατέχει την έδρα τελειοποιήσεως δια διευθυντάς ορχήστρας εις Ιταλίαν, ως πρότυπο μάθημα δια διευθυντάς ορχήστρας διότι η συμφωνία αύτη εκρίθη ως αντιπροσωπεύουσα τα προβλήματα της συγχρόνου μουσικής.
Jani Christou Family and Music Sales Classical
Ποιες νέες συνθέσεις ετοιμάζετε;
Έχω έτοιμη μια “Λειτουργία” που διαιρείται σε πέντε μέρη. Η “λειτουργία” μου δεν ειναι τελετουργική θρησκευτική μουσική για να παιχθεί στην εκκλησία, αλλά παρουσίαζει μάλλον την ποίηση της λειτουργίας. Η σύνθεσις μου αυτή πρόκειται να πρωτοπαιχθή εις το Λονδίνο.
Άλλο έργο σας;
Ετοιμάζω μια μεγάλη συμφωνία κατά τη διάρκεια της οποίας ένα βαρύτονος θα τραγουδήση ψαλμούς του Δαυίδ από την Παλαιά Διαθήκη εις τα κατάλληλα σημεία της συνθέσεως. (σ.σ προφανώς εννοεί τις “Πύρινες Γλώσσες” που παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το 1964. http://www.tar.gr/content/content/print.php?id=4986)
Θα μείνετε πολύ καιρό στην Αλεξάνδρεια;
Ναι, ήρθα για να ξεκουραστώ ταυτοχρόνως όμως εργάζομαι στας νέας μου συνθέσεις κσι είμαι πολύ ευτυχής που βρίσκομαι στην αγαπητή μας και φιλόξενη αυτή χώρα.
Θα μας δοθή η ευκαιρία να ακούσωμε κανένα έργο σας;
`Η αλήθεια είναι ότι μου εγένοντο προτάσεις απο διαφόρους μουσικούς οργανισμούς και πιθανόν να εκτελεσθή η “Λειτουργία”
Καταλαβαίνουμε όμως ότι έχουμε κουράσει τον τόσο συμπαθή συνθέτη και σταματούμε το ερωτηματολόγιον μας. Η Αλεξάνδρεια πρέπει να είναι υπερήφανη δια μιαν ακόμη φοράν, γιατί ένα από τα παιδιά της κατόρθωσε να επιβληθή εις το διεθνές καλλιτεχνικόν κοινόν”
Και είναι αλήθεια απίστευτο κατόρθωμα, στα 27 του χρόνια, πέντε μολις χρόνια μετά το π[ρωτο του εργο, να εχουν παιχθεί ήδη έργα του στο Royal Albert Hall, στο Λονδίνο, στην Ιταλία, στη Μόσχα και στην Αθηνα απο την κρατική ορχήστρα, να αναμεταδίδονται απο το B.B.C και να γίνονται πρότυπα μαθήματα επιλεγμένα απο κορυφαιους καθηγητες κορυφαίων πανεπιστημιακών σχολών για μεγαλους διευθυντές ορχήστρας. Η Ελληνική Μουσική έχασε άδικα έναν από τους κορυφαίους εκπροσώπους της που στο σύντομο διάστημα της ζωής του κατάφεραν “να επιβληθούν με το ταλέντο τους στο διεθνές καλλιτεχνικό κοινό”.
Ωστόσο η ίδια εφημερίδα, ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, ανακοίνωσε την είδηση του θανάτου του Γιάννη Χρήστου, τεσσερις μέρες μετά, στις 12.1.1970, ως αναμετάδοση ειδησης της εφημερίδας Times του Λονδίνου με τίτλο “ Η παγκόσμια μουσική θρηνεί τον τραγικό θάνατο του συνθέτου Γιάννη Χρήστου, Αλεξανδρινού”. Εκεί μαθαίνουμε πως η κηδεία του έγινε στο Α’ Νεκροταφείο της Αθήνας παρουσία πληθους κόσμου και την νεκρολογία του έκανε ο Γιάννης Παπαϊωάννου εξάροντας το έργο του. “Το φέρετρον του μετέφεραν φίλοι του μουσικοί και ηθοποιοί του Θεάτρου Τέχνης με επικεφαλής τον ηθοποιό Γιώργο Λαζάνη”. Η ελαφρα βελτίωση της συζύγου του και η αποφυγή οριστικά του κινδύνου για τη ζωή της, που αναφέρεται στο άρθρο , δεν επαληθεύτηκε αφού τελικά κατέληξε μερικές μερες αργότερα. Από τον μετριποαθή και ελαφρώς καθυστερημένο τρόπο της ανακοίνωσης του τραγικού του τέλους, φαίνεται οτι η μια μόλις δεκαετία που μεσολάβησε από τη φυγή του, το 1960, αλλά και η μεγάλη έξοδος των Αιγυπτίων, είχανε ατονήσει τη φήμη του στους εναπομείναντες, την στιγμή που είχε καταφέρει με το έργο του να κερδίσει την υστεροφημία του απο τη διεθνή εφημερίδα Times του Λονδίνου αλλά και άλλες εφημερίδες του ελληνικού και του παγκόσμιου Τύπου.
Ένας ακόμα μεγάλος Αιγυπτιώτης, γεννημένος στο Κάιρο και μεγαλωμένος στην Αλεξάνδρεια, που γεννηθηκε 8 Ιανουαρίου το 1926 και σκοτώθηκε την ίδια μέρα, πριν 52 χρόνια ,λάμπει με το έργο του στο πάνθεον των Αιγυπτιωτών καλλιτεχνών. “Εμπνευσμένος πρωτοπόρος για την εποχή του, δημιούργησε «μεταμουσικές» συνθέσεις επιτυγχάνοντας πρωτοφανείς και υπερβατικούς συνδυασμούς της μουσικής με διάφορες μορφές τέχνης, ηχητικά και σκηνικά αντικείμενα καθώς και μαγνητοταινίες”
*** Αναλυτικά βιογραφικά του στοιχεία μπορείτε να βρείτε στους παρακατω συνδέσμους
https://el.wikipedia.org/wiki/Γιάννης_Χρήστου_(συνθέτης)
Ενα μικρό ντοκυμαντέρ για τη ζωη του μπορειτε να παρακολουθήσετε στον παρακάτω σύνδεσμο από τη σειρά: Ταξίδι στον Πολιτισμό για το Υπουργείο Πολιτισμού https://www.youtube.com/watch?v=SKHwIHj_fYI&t=78s
Εδώ το τρέιλερ από το ντοκιμαντέρ του Κ. Ζουλιάτη για τη ζωή και το έργο του Γιάννη Χρήστου
https://www.youtube.com/watch?v=0FidVp-d14g
Μερικά από τα έργα του που αναφέρονται καθώς και άλλα μπορείτε να βρείτε συγκεντρωτικά στον παρακάτω σύνδεσμο
https://www.youtube.com/watch?v=Bbo7D6ak3ac
Οι φωτογραφίες του Στάθη Μαμαλάκη από την έκθεση Documenta 14, με υλικό από το αρχείο της οικογένειας Γιάννη Χρήστου. Από το ίδιο αρχείο και η δημοσιευση του θανάτου του σε ελληνική εφημερίδα.
Τα αρχεία του Ταχυδρόμου από τα ψηφιακά αρχεία της Βιβλιοθήκης της Βουλής και της Εθνικής Βιβλιοθήκης ης Ελλάδας.
Οι φωτογραφίες απο το πρόγραμμα του Μεγάρου Μουσικής με το αφιέρωμα στο έργο του.
*Διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου
