ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΚΑΪΡΟΥ ,Μέρος 4ον
Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος*
26 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1952. ΜΙΑ ΕΦΙΑΛΤΙΚΗ ΝΥΧΤΑ ΠΟΥ ΟΙ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΕΣ ΔΕΝ ΘΑ ΤΗΝ ΞΕΧΑΣΟΥΝ ΠΟΤΕ. ΤΟ ΚΑΪΡΟ ΠΑΡΑΔΟΜΕΝΟ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΕΞΤΡΕΜΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΠΟΥ ΠΑΡΕΙΣΦΡΗΣΑΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΓΑΝΑΚΤΙΣΜΕΝΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΔΙΚΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΩΝ 46 ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΙΣΜΑΗΛΙΑ. Ο ΦΟΒΟΣ ΦΩΛΙΑΣΕ ΣΤΙΣ ΚΑΡΔΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ ΓΙΑ ΧΡΟΝΙΑ…
Λόγω των γεγονότων του Σαββάτου 26ης Ιανουαρίου, η εφημερίδα του Καΐρου ΦΩΣ επανεκδίδεται την Τρίτη 29 Ιανουαρίου 1952 .Στο πρωτοσέλιδο της ,κύριος τίτλος “Η αγγλία θα δεχτεί επανάληψιν των διαπραγματεύσεων” και κύριο άρθρο “ Τα τραγικά γεγονότα του Καΐρου. Πως εξελίχθη η κατάστασις. Στιγμαί αγωνίας, εμπρησμοί,καταστροφαί”, στο οποίο περιγράφει όσα συνέβησαν το Σάββατο 26.1.1952 που ονομάστηκε “Μαύρο Σάββατο”.
“Την πρωίαν του Σαββάτου ουδέν το έκτακτον συνέβαινε το οποίον να προεμύνηε την λαίλαπαν η οποία θα ένέσκηπτεν επί της πρωτευούσης ολίγον αργότερο.Τα θλιβερότατα γεγονότα ήρχισαν ολίγο προ της μεσημβρίας και εσυνεχίσθησαν μέχρι της 8ης εσπερινής οπότε χάριν εις την επέμβασιν των ενόπλων στρατιωτικών δυνάμεων απεκαταστάθη η τάξις και έπαψαν αι καταστροφαί.Από της ώρας εκείνης ήρχισε το τραχύν έργο της πυροσβεστικής υπηρεσίας η οποία ενισχυθείσα δια πυροσβεστικών αντλιών και άλλων, κατέβαλεν υπερρανθρώπους προσπαθείας προς καταστολήν του πυρός το οποίον κατέκαιεν πολλά δημόσια κτήρια και εμπορικά καταστήματα”
Στη συνέχεια αφου αναφέρεται στα έκτακτα μέτρα που πήρε το κράτος, μεταξύ των οποίων και η αντικατάσταση της κυβέρνησης, δημοσιεύει επιστολή του τέως Προέδρου της Κυβέρνησης, την οποία δημοσίευσε Κυριακή πρωί πριν πληροφορηθεί ακόμη την αντικατάσταση του. Εκεί αναφέρει: “ Αγαπητοι μου συμπατριώτες, εθλίβην μεγάλως δια τα χθεσινα γεγονότα της Ισμαηλίας όπου οι Αγγλοι προέβησαν σε πράξεις αγριότητος εναντίον των τέκνων μας εις την διώρυγαν. Εθλίβην όμως περισσότερο δια τα λαβόντα χώραν σήμερον τρομακτικά και αιματηρά γεγονότα εις την πρωτεύουσαν της χώρας, τα οποία προκάλεσαν στοιχεία κακοποιά, εξ εκείνων που αναμένουν τας ευκαιρίας δια να σπείρουν την αναρχίαν και τον πανικόν. Οι προδόται αυτοί υπεισήλθον εις τας τάξεις των αγνών πατριωτών και προέβησαν εις προσχεδιασμένας πράξεις καταστροφών, δηώσεων (σ.σ λεηλασιών δηλαδή) εναντίον εμπορικών καταστημάτων, δημοσίων κέντρων,ιδρυμάτων και κατοικιών,προέβησαν εις εμπρησμούς,εις ληστείας,εις κλοπάς,κηρύξαντα οργναωμένην επανάστασην κατά της κυβερνήσεως της χώρας και προκαλέσαντα την αναρχίαν.” Επικαλειται αυτους τους λόγους για την κηρυξη του στρατωτικού νόμου σε όλη τη χώρα και καλεί τους πολίτες για επιστροφή στην ηρεμία. και καταλήγει “ Εμπρός δια τον αγώνα κατά του Ιμπεριαλισμού”.
Την Κυριακή το πρωί επικρατουσε ηρεμία στην πρωτεύουσα με την πυροσβεστική να μάχεται ακομα στις εστίες φωτιάς ενω ο αιγυπτιακός στρατός είχε αναπτυχθεί σε καίρια σημεία της πόλης προς φυλαξη της. Αργα το βράδυ της Κυριακής προς Δευτέρα, με βασιλικό διαταγμα ανακοινωνεται η αλλαγή της κυβέρνησης, η οποία εκρίθη ανεπαρκής “δια την τήρησιν της τάξεως και της ασφαλείας” και με δεύτερο βασιλικό διάταγμα, ανατίθεται η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Αλυ Μαχερ πασα “ίνα αποκατασταθούν οι βάσεις της ασφάλειας, να επικρατήσει ο νόμος και να επανεύρει η χωρα την ηρεμίαν και ησυχία της δια να δυνηθή να προχωρήσει προς την πραγματοποίηση των σκοπών μας, την ανεξαρτησίαν και την ενότητα της Κοιλάδος”.
Στο ίδιο πρωτοσέλδιο αναφερονται τα σχόλια του βρετανικού τυπου που με την είδηση της αλλαγής της κυβερνήσεως,υπερθεματίζει ρίχνοντας της τις ευθύνες και προσπαθεί την ίδια στιγμή εξομοιώνοντας την κατάσταση στη διώρυγα του Παναμά και στη διωρυγα του Σουέζ να κερδίσει την εύνοια της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής , επισείοντας τον κουμουνιστικό κίνδυνο, να αναπληρώσει η Ρωσία το κενό δηλαδή, αν η Βρεττανία φύγει απο τη Μεση Ανατολή.
Ο βασιλιάς Φαρουκ την ίδια ώρα απευθυνόμενος στου αξιωματικούς του αιγυπτιακού στρατού ανάφερε για τις ταραχές ότι “μόνον οι εχθρόι της πατρίδος επωφελούνται αυτών”.
Στην Αλεξάνδρεια ,η κατάσταση είναι ήρεμη για αυτό και η εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ εκδόθηκε κανονικά την επομένη των ταραχών στο Κάιρο με πρωτοσέλιδο τίτλο “ΕΚΗΡΥΧΘΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ. Ο πρωθυπουργός Ναχάς πασσας στρατιωτικός διοικητής της χώρας. «Προδοται οι προβάντες εις δηώσεις και εμπρησμούς.» Απαγορεύεται η κυκλοφορία εις την περιοχή του Καίρου απο 6 μ.μ ως 6 π.μ”
Η ίδια εφημερίδα , στις 28 Ιανουαρίου, στο πρωτοσέλιδο της προβάλλει την αλλαγή της κυβέρνησης, καθώς και την επικράτηση ησυχίας σε όλη τη χώρα. Σε άρθρο της αναφέρει τα επιπρόσθετα μέτρα όπως απαγόρευση των συναθροίσεων πέρα των 5 ατόμων, το κλείσιμο των καταστημάτων από 6 το απόγευμα ως τις 6 το πρωΐ, την απαγόρευση διαδηλώσεων, το “βάδισμα κατά ομάδες”, ενω προειδοποιεί ότι “ πάσα πράξις καταστροφής ή εμπρησμού, ή πάσα πράξις επιθέσεως εναντίον προσώπων ή περιουσιών θα πατάσσεται δια των όπλων”.
Συλλαμβάνονται εκατοντάδες ύποπτοι ενω παράλληλα κυκλοφορούν φήμες για νέες ταραχές που αναγκάζουν την εφημερίδα ΦΩΣ να γράψει την 1.2.1952 “ως να μην εφθαναν τα τρομακτικά όργια του παρελθόντος Σάββατου έκαμαν τώρα την εμφάνιση τους και οι διαδοσίαι διασπείροντες φήμας ανησυχητικάς δια την πρόκλησιν πανικού μεταξύ του πληθυσμού” και παρακάτω συμβουλεύει το κοινό να μην πιστεύει τις κακόβουλες φήμες αλλα να κάνει ήσυχος τη δουλειά του. “Οι διαδοσίες εις αυτην την επρίσταση κατατάσσονται μεταξυ των ταραχοποιών και εις περίπτωσιν τυχόν αναλύψεως των, αι αρχαί θα τους επιφυλάξουν ανάλογον μεταχείρισιν” προειδοποιεί με αγανάκτηση που δείχνει όμως την ατμόσφαιρα φοβου που επικρατουσε.
Γεγονός που αναδεικνύεται και απο το δημοσίευμα της αιγυπτιακής εφημερίδας “Αχερ Λαχζα” που αναδημοσιέυεται στο ΦΩΣ, στις 16.2.1952 σχετικά με τις αραβικές πινακίδες που έκαναν την εμφάνιση τους σε καταστήματα ξένων ιδιοκτητών από φόβο νέων τρομοκρατικών ενεργειών εναντιον των ξένων καταστημάτων. Η εφημερίδα ειναι σαφής “Με ντροπή διαπιστώσαμε το φαινόμενο το οποίο απρουσιάζεται εις τους δρόμους του Καϊρου. τεράστιαι πινακίδες τοποθετούνται εξωθεν πολυαάριθμων καταστημάτων δεικνύουσι οτι ταυτα ανήκουν εις Αιγυπτίους. Υπό ομαλάς συν΄θηκας η Αίγυπτος θα ήτο περήφανος δια μια ταυτην επίδειξιν αλλα τι κυμα αυτο των συμφεροντολογικων πινακίδων μετα τα γνωστα γεγονότα ενέχει μια σημασίαν η οποία δεν αρέσει καθολου σε κανέναν Αιγυπτιο ο ποποίος καταδίκασε τους καταστροφείς, τους δράστες και τους υποκινητάς των και εκείνους πο οποίοι τους ενεθάρρυναν δια της σιωπής των. Αι πνακίδες αυτές δεν ειναι μια παράδοσις ενωπιον του εγκλήματος εκ φόβου των καταστηματαρχών μήπως εξεγείρουν την οργη των εγκληματιών.” και καλεί την κυβέρνηση να τιμωρησει τους υπαιτιους των καταστροφων.
Στις 13 Φεβρουαρίου αναδημοσιεύονται από την “Αχραμ” στο ΦΩΣ “λεπτομέρειαι των τραγικών γεγονότων του Σαββατου 26 Ιανουαρίου”.
Εκεί αναφερεται πως ενω είχε κηρυχθει κατα΄σταση συναγερμου στο Κάιρο απο το πρωί του Σαββατου και ομαδες οπργάνων ταξης θα μεταφέρονταν σε προκαθορισμένα σημεία φύλαξης, κάποιοι απο αυτούς αρνηθηκαν και μετεβησαν στο αστυνομικο τμημα κοντα στο παλάτι όπου ενωθηκαν με τους εκει αστυνομικούς και διαδήλωσαν στα Ανάκτορα. Μαζί τους ενώθηκαν και πολλοί πολίτες. Οταν κατευθυνηθηκαν προς τα ανακτορα όπου συνεδρίαζε το υπουργικο συμβούλιο καποια οραγνα της τάξης “έριξαν πυροβολισμούς στον αέρα προς έξαψιν του ενθουσιασμού των διαδηλωτών”. Ο συνωστισμός ήταν τόσος που η φρουρα δεν μπορουσε να κανει κατι κι οταν το πληθος κατευθυνθηκε προς την πλατεία Ιμπραημ πασα, εντος του καζίνου οι διαδηλωτες αντιλήφθηκαν οτι υπηρχαν ηθοποιοί που έκαναν πρόβα για τη βραδινη τους παράσταση,οπότε εισέβαλαν και τους ξυλοκοπησαν κι όταν αυτοι ετραπηκαν σε φυγη απο την πισω πορτα οι διαδηλωτές έβαλαν φωτια στο χώρο. Μαθαίνοντας αυτην την είδηση τα καταστηματα αρχισαν να κλεινουν άρον άρον αλλά ηταν πια αργά. Οι διαδηλωτες εξεχύθησαν σε ολα τα σημεία της πόλης και αρχισαν να βαζουν φωτια και να λεηλατουν πληθος καταστηματων ξένων συμφερόντων. Από την πλήρη αναρχία επωφελήθηκαν και άλλοι που κατέκλεψαν ότι βρηκαν . ¨Όλα αυτα συνεχιζόταν μεχρι το απόγευμα που εφτασε τελικά ο στρατός.
Ο τραγικός απολογισμός αναδημοσιεύεται από άλλο δημοσίευμα της Αχράμ,στις 8.2.1952 όπου αναφέρεται ότι 426 καταστηματα καταστραφηκαν και 4000 υπάλληλοι εμειναν άνεργοι ενω έγιναν περι τις 800 συλλήψεις υπόπτων. Εξήντα έξι απο τα καταστραφέντα καταστηματα απέλυσαν όλους τους υπαλλήλους τους. Και συνεχίζει η Αχραμ “ ας θαυμάσουν το έργο τους όσοι εξώθησαν τα ανεύθυνα στοιχεία εις το πυρ και το σίδηρον. Ας το απολαύσουν οι οργανώσαντες την καταστροφή, της οποίας δυστυχώς η επανόρθωση θα απαιτήσει χρόνον. Καταστρέφει κανείς εντός λεπτών αλλά δια να ανοικοδομήσει χρειάζεται και κόπους μεγάλους και χρόνον πολύ.” Επιχαίρει δε την είδηση οτι η κυβέρνηση σκεφτεται να εξαιρέσει καθε φορολογίας τους παθόντας εμπόρους δια περίοδο 5-10 ετών και να τους απαλλαξει απο τους ήδη οφειλόμενους φόρους.
Στην πραγματικότητα εκτός από τις ζημιές που αποτιμήθηκαν συνολικά σε ύψος 3,4 εκατομμυρίων λιρών Αγγλίας, περίπου 26 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 550 τραυματίστηκαν από πτώσεις, αδέσποτες σφαίρες ή με εγκαύματα απο τις φωτιές. Η κυβέρνηση ζήτησε πραγματομοσύνες για τις καταστροφές και επιφυλάχθηκε να ανακοινωσει άμεσα το ζήτημα των αποζημιώσεων. Στα εκατοντάδες καταστήματα που καταστράφηκαν, συμπεριλαμβανονται και μερικά από τα πιο διάσημα πολυκαταστήματα της Αιγύπτου, όπως το Omar Effendi και το Salon Vert. Οι ζημιές περιελάμβαναν επίσης εταιρικά γραφεία, τράπεζες, 13 ξενοδοχεία (μεταξύ των οποίων Shepheard’s, Metropolitan και Victoria), 40 κινηματογραφικές αίθουσες (συμπεριλαμβανομένων των Rivoli, Radio, Metro, Diana και Miami), 73 καφετέριες και εστιατόρια (συμπεριλαμβανομένων των Groppi’s), 92 μπαρ , 16 κλαμπ και δεκάδες άλλα.
Την επόμενη μέρα το Κάιρο ξύπνησε λαβωμενο από τις φλόγες. Ανάμεσα στις μεγάλες καταστροφές, ένα απο τα εμβληματικά του ξενοδοχεία το Shempherds κάηκε ολοσχερώς ,όπως φαινεται και στις φωτογραφίες. Για τις συνέπειες αυτής της ημέρας, θα αναφερθούμε στον επίλογο. Στην επόμενη φορά στο τελευταίο μέρος , θα δούμε τον αντικτυπο των γεγονότων στην Ελληνική Παροικία του Καϊρου.
συνεχίζεται…
*Διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου
