Ο ΓΕΝΕΘΛΙΟΣ ΤΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΪΡΟΥ
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ: 29 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1904
ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ. : ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ
Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος*
Όταν διαλύθηκε η πρώιμη οργανωτική δομή των Ελλήνων του Καϊρου που είχε συσταθεί ως οργανισμός το 1856 με την επωνυμία “Ορθόδοξος εν Καϊρω Κοινότης”, αποφασίστηκε ταυτόχρονα γενική συνέλευση στις 29 Απριλίου/11 Μαϊου 1904 το απόγευμα, για το μέλλον της Ελληνικής Παροικίας του Καϊρου, με την ισχυρή παρέμβαση του Έλληνα διπλωματικού πράκτορα στο Κάιρο,Ν. Γεννάδη που ήταν καταλυτική στις εξελίξεις.
Η προγραμματισμένη αυτή γενική συνέλευση, έλαβε χώρα στη Λέσχη των Τεσσαράκοντα ( Λέσχη των Πριγκίπων) όπως μαρτυρούν οι πηγές και όπως φαίνεται στην ανταπόκριση της εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ , στις 30 Απριλίου/12 Μαϊου του 1904.
Σήμερα έχουμε τη χαρά να σας παρουσιάζουμε την Λέσχη των τεσσαράκοντα ή Λέσχη των πριγκίπων, ένα από τα πολυτελέστερα κλαμπ της εποχής του, για να έχετε μια καλύτερη εικόνα από την κορυφαία στιγμή της Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου, την στιγμή της ίδρυσης της στο χώρο που μπορούμε να ονομάσουμε γενέθλιο τόπο της μητέρας των Ελληνικών Σωματείων του Καϊρου αφού στον χώρο αυτό ο Γεννάδης έχων την προεδρεία της συνέλευσης των 295 Ελλήνων φανερά συγκινημένος και με πατριωτική έξαρση, ανέπτυξε με ξεκάθαρα επιχειρήματα τον σκοπό της συνέλευσης. Πρόσθεσε ότι το βήμα αυτο έγινε μετά απο πολλή περίσκεψιν γιατι όπως είπε χαρακτηριστικά, με την συνέλευση είναι σαν να επιτυγχάνεται η απόκτηση ωραίου και στέρεου σκάφους το οποίο όμως χωρίς καλό καπετάνιο και χωρίς γενναίους ναύτες δεν μπορεί να επιτελέσει τον σκοπό για τον οποίο προορίζεται, την αποκατάσταση δηλαδή μιας παροικίας η οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή παρουσιάζονταν διχασμένη.
Κοιτάξτε τις φωτογραφίες , το κτήριο, την ερημιά του τοπίου εκείνη την εποχή , την χλιδή στην αίθουσα εκδηλώσεων της Λέσχης των Τεσσαράκοντα και φανταστείτε πως είστε ένας/μία από τους 295 Έλληνες που ακούτε τη φωνή του Προξένου να κηρύσσει με τα παρακάτω λόγια την ίδρυση της Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου, λίγα μόλις μέτρα μακρύτερα από τα σημερινά Γραφεία της
“ Η σημερινή ημέρα ,κύριοι, είπεν, δέον να εγχαραχθεί ανεξίτηλος εν ταις καρδίαις ημών, διότι του σήμερον συντελούμενου έργου άρχεται δια την παροικίαν μια νέα ζωή προόδου, τίθενται τα θεμέλια ενός νέου οικοδομήματος δια του οποίου θα κατορθωθεί επί τέλους η αποκατάσταση καθεστώτος προόδου και ειρήνης…”
…………………………………………………………………………………………
Η Λέσχη των τεσσαράκοντα, ή Λέσχη των Πριγκίπων όπως ήταν γνωστή την εποχή της ίδρυσης της Ε.Κ.Κ. , αρχικα ονομάστηκε Daira Gelal , αργότερα Club Lotus ή Prince Gelal Club Forty ενώ μετά τον Δεύτερο παγκόσμιο Πόλεμο ονομαζόταν “Empire services club” . Χτίστηκε το 1897 από τον κεντροευρωπαίο αρχιτέκτονα της χεδιβικής οικογένειας, Antonio Lasciac, Σλοβενικής καταγωγής γεννημένο στα βόρεια σύνορα της Ιταλίας και σπουδαγμένο στη Βιέννη. Ο ίδιος έχει σχεδιάσει πολλά κτήρια στο Κάιρο από το 1883 που εγκαταστάθηκε στη χώρα ως το 1930. Τα έργα του διασώθηκαν χάριν στη Γεωγραφική υπηρεσία της Αιγύπτου η οποία δώρισε μια συλλογή φωτογραφιών στον Πρίγκιπα της Αιγύπτου, Μωχάμεντ Άλη Ταουφίκ και μια άλλη ανάλογη που δόθηκε σε μια Βιβλιοθήκη της Ρώμης η οποία τον ανακήρυξε μέλος επί τιμή το 1929. Πολλές ακόμα φωτογραφίες σώζονται σε μουσείο της Φλωρεντίας. Από τις παραπάνω πηγές προέρχεται το περισσότερο φωτογραφικό υλικό που συνοδεύει τη δημοσίευση.
Το κτήριο που σχεδίασε ο Lasciac ήταν μικτής χρήσης και περιλάμβανε θέατρο, γραφεία και κατοικίες, τεχνικά πρωτοποριακό και πλούσια διακοσμημένο με σύμβολα που το συνέδεαν με την Αιγυπτιακή ιστορία αλλά και με τις τέχνες. Χτίστηκε στη οδό Ναγκίμπ Ελ Ριχάνι (πρώην Κανταρατ ελ Ντίκα) στη γωνία με την οδό Εμαντ Ελ ντιν, λίγα μέτρα μόλις πιο μακριά απο τα σημερινά γραφεία της Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου και το Ελληνικό Προξενείο που στεγάζονται αμφότερα στα τετράδυμα κτήρια του Χεδίβη της Εμαντ Ελ Ντιν. Στα βόρεια , σύμφωνα με τις πηγές, η Λέσχη των Σαράντα έβλεπε προς ένα γειτονικό ελληνικό φιλανθρωπικό ίδρυμα που δυστυχώς δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε ποιο ελληνικό σωματείο /ίδρυμα στεγαζόταν στα όρια της Λέσχης την εποχή εκείνη. (σ.σ Θα ήταν πολύτιμη η βοήθεια σας αν κοιτώντας τον χάρτη που δημοσιεύουμε, γνωρίζετε τη λειτουργεία ιδρύματος σε εκείνη την γειτονιά. Γνωρίζουμε ήδη ότι στο σημείο που βρίσκεται η πολυκατοικία της Ε.Κ.Κ.,που στεγάζει το Αρχείο και το Μεταφραστικό , στεγαζόταν παλιά η Αστική Σχολή Θηλέων, γεγονός που σημαίνει οτι υπήρχε Ελληνική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή απο παλιά, άρα καθόλου παράξενο το ελληνικό ίδρυμα που αναφέρεται δίπλα στη Λέσχη των Τεσσαράκοντα).
Στο ισόγειο του κτηρίου υπήρχε χώρος για ιδιωτική λέσχη και περιλάμβανε επίσης μια αίθουσα εκδηλώσεων που ήταν ένα μεγάλο σαλόνι με σταυροειδές σχήμα, την μια πτέρυγα του οποίου καταλάμβανε η σκηνή και τις υπόλοιπες τρεις οι θέσεις θεατών. Στην αίθουσα αυτή που φωτογραφίας της δημοσιεύουμε, έγινε προφανώς η συνέλευση της Ελληνικής Παροικίας του Καϊρου που αποφάσισε την ίδρυση της Ε.Κ.Κ. Περιλάμβανε επίσης μια τραπεζαρία και αίθουσα μπιλιάρδου. Ο επάνω όροφος είχε ανεξάρτητη είσοδο, από την βόρεια πλευρά που συνόρευε με την ελληνική ιδιοκτησία και φιλοξενουσε γραφεία, πριγκιπικά δωμάτια και δυο μεγάλα διαμερίσματα με ολες τις ανέσεις της εποχής. Η διακόσμηση είχε στοιχεία μπαρόκ αλλά και χρήση ανάλογων ελληνικών και αιγυπτιακών διακοσμητικών, όπως δυο σχέδια λωτών που του έδωσαν και το όνομα του στα πρώτα χρόνια λειτουργίας, ως Lotus Club. Από κάθε άποψη το κτήριο αποτελούσε ένα μανιφέστο της ευρωπαϊκής αισθητικής του 19ου αιώνα και του Art Nouveau.
Στις φωτογραφίες μπορείτε να δείτε τη Λέσχη των Τεσσαράκοντα ως μέρος της ρυμοτομίας του νέου Καϊρου, μιας πόλης στα σπάργανα της στις αρχές του 20ου αιώνα. Η πυκνοκατοικημένη οδός Εμαντ Ελ ντιν μοιάζει ως δρόμος στην ύπαιθρο. Δυο χρόνια μετά της ίδρυση της Ε.Κ.Κ., στην ίδια γειτονιά ορθώθηκαν και τα τετράδυμα κτήρια του Χεδίβη όπου φιλοξενούνται τα Γραφεία της Ε.Κ.Κ, το Ελληνικό προξενείο όπως ήδη αναφέραμε αλλά και η έδρα του Γραφείου Συντονιστή Εκπαίδευσης Β. Αφρικής και Μ. Ανατολής ( το ίδιο διαμέρισμα ήταν η κατοικία του Γεωργίου Σεφέρη κατά την διανομή του στο Κάιρο στον Β’ Π.Π) και του Συλλόγου Ελλήνων Αποφοίτων Αμπετείου Σχολής (Σ.Ε.Α.Α.Σ). Στο δρόμο πίσω από Ελληνικό Προξενείο περίπου, όπως φαίνεται και στο χάρτη που θα δείτε στις φωτογραφίες, βρισκόταν και η βίλα του αρχιτέκτονα Lasciac.
Η αστικοποίηση της πόλης, έφερε πολλά καφέ και πανδοχεία στην νέα περιοχή και την ιδρυση πολλών κινηματογράφων και θεάτρων, παράλληλα με το θεατρικό παράρτημα της Λέσχης των 40 , που την εποχή του μεσοπολέμου μετέτρεψαν την οδό Εμάντ Ελ ντιν, στο Broadway Καϊρου.
Σήμερα ελάχιστοι γνωρίζουν την ιστορία του κτηρίου που συνεχίζει να βρίσκεται στην ίδια θέση, στη γωνιά της σημερινής οδού Ναγκίμπ ελ Ριχάνι με την οδό Εμαντ Ελ Ντιν, εκεί που βρίσκεται το θέατρο Ριχάνι. Στη διάρκεια του 20ου αιώνα προστέθηκε ένας όροφος στο κτήριο, προστέθηκαν παραρτήματα, εξαφανίστηκε η διακόσμηση του και παραδομένο στη φθορά κανείς πια δεν θυμάται την λαμπρή ιστορία του. Αν δεν κάνουμε λάθος, ούτε οι Αιγυπτιώτες γνωρίζουν πως αυτή η γωνία, λιγα μόλις μέτρα παραπέρα απο το τα γραφεία της Ε.Κ.Κ. υπήρξε η “φάτνη”, ο γενέθλιος τοπος της υπεραιωνόβιας Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου στις 29 Απριλίου του 1904. Εκεί αποφασίστηκε η ίδρυση της και έγινε η πρωτη ψηφοφορία που εξέλεξε τους πρωτους κοιντοικούς επιτρόπους για να ακολουθήσει μερικές μέρες αργότερα στο Ελληνικό Κέντρο Καϊρου, η επιλογή του Προεδρείου της. Σήμερα με 118 χρόνια ιστορίας ως οργανισμός, η Ε.Κ.Κ. ατενίζει το πολλά υποσχόμενο μέλλον της, με το ένδοξο παρελθόν της συνεχώς παρόν.
*Διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου
