29 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΪΡΟΥ, 118 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ, μέρος Α
Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος
Αν και η Ελληνική παροικία του Καΐρου ήταν πολυπληθέστερη αυτής της Αλεξάνδρειας στις αρχές του 19ου αιώνα , ίσως προκαλεί έκπληξη, όπως αναφέρει ο Αθ. Πολίτης, το γεγονός ότι η πρώτη Ελληνική Κοινότητα στην Αίγυπτο δημιουργήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 25 Απριλίου το 1843. Ο συγγραφέας εξηγεί τους λόγους που συνέβη αυτό, αναφέροντας ότι σε μεγάλο βαθμό συνετέλεσε η λειτουργία του Πατριαρχείου στο Κάιρο, όπου υπήρχαν ήδη τρεις ναοί, Αγίου Μάρκου, Αγίου Νικολάου και Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου που κάλυπταν τις θρησκευτικές ανάγκες της παροικίας. Επίσης το Πατριαρχείο και οι εύποροι ομογενείς , με τη λειτουργία του πατριαρχικού σχολείου ,της Αμπετείου, του νοσοκομείου και της φιλανθρωπικής δράσης της Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου αλλά και η οργάνωση , αργότερα, της Κοινότητας των Ορθοδόξων , τον θεμελιώδη κανονισμό της του 1856 παρουσιάσαμε σε παλαιότερη δημοσίευση, κάλυπταν τις βασικές κοινωνικές ανάγκες ώστε η ανάγκη ίδρυσης Ελληνικής Κοινότητας στο Κάιρο, δεν ήταν επιτακτική. Το πρώτο ελληνικό Σχολείο λειτούργησε άλλωστε στο Κάιρο το 1748 επί Πατριαρχείας Ματθαίου. Η εκπαίδευση των ελληνοπαίδων ήταν πάντα μια από τις βασικές ανάγκες της παροικίας.
Είδαμε επίσης σε παλιότερη δημοσίευση μας, το καταστατικό της Εν Καΐρω Ελληνικής Κοινότητος των Ορθοδόξων , με Πρόεδρο τον Πατριάρχη, του 1903 που έμελλε να είναι και το τελευταίο αφού ακριβώς ένα χρόνο μετά την έκδοση του, στις 25 Απριλίου του 1904 αποφασίστηκε η διάλυση της όταν πλέον τα περισσότερα μέλη της δεν πλήρωναν τη συνδρομή τους, δεν συμμετείχαν στις συνεδριάσεις, ο οργανισμός υπολειτουργούσε, αδυνατούσε να καλύψει τις ανάγκες του αυξανόμενου ελληνικού πληθυσμού στο Κάιρο που ζητούσε επίσης να οργανωθεί με εθνικό πρόσταγμα κι όχι θρησκευτικό, διαχωρισμένο από τους υπόλοιπους ορθοδόξους του Καΐρου. Επίσης η κατάσταση αυτή δεν ενέπνεε πια τους εύπορους της παροικίας να προβούν σε γενναιόδωρες δωρεές προς έναν οργανισμό υπό κατάρρευση. Πρέπει να προστεθεί επίσης, ότι στα τέλη του 19ου αιώνα, η έδρα του Πατριαρχείου μεταφέρθηκε στην Αλεξάνδρεια, οπότε ο Πατριάρχης και Πρόεδρος της Κοινότητας των Ορθοδόξων ήταν πια σε απόσταση από τον οργανισμό.
Την μέρα που αποφασίστηκε η διάλυση της οργανωτικής δομής των Ελλήνων του Καΐρου σε Κοινότητα Ορθοδόξων, αποφασίστηκε γενική συνέλευση στις 29 Απριλίου/12 Μαϊου 1904. Η ισχυρή παρέμβαση του Έλληνα διπλωματικού πράκτορα στο Κάιρο, Ν. Γεννάδη ήταν καταλυτική στις εξελίξεις.
Στην προγραμματισμένη γενική συνέλευση, που έγινε απόγευμα στη Λέσχη των Τεσσαράκοντα ( Λέσχη των Πριγκίπων) ο Γεννάδης έχων την προεδρεία της συνέλευσης, φανερά συγκινημένος και με πατριωτική έξαρση, ανέπτυξε με ξεκάθαρα επιχειρήματα τον σκοπό της συνέλευσης , προσθέτοντας ότι το βήμα αυτό έγινε μετά απο πολλή περίσκεψιν γιατί όπως είπε χαρακτηριστικά, με την συνέλευση είναι σαν να επιτυγχάνεται η απόκτηση ωραίου και στέρεου σκάφους το οποίο όμως χωρίς καλό καπετάνιο και χωρίς γενναίους ναύτες δεν μπορεί να επιτελέσει τον σκοπό για τον οποίο προορίζεται, την αποκατάσταση δηλαδή μιας παροικίας η οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή παρουσιάζονταν διχασμένη.
“ Η σημερινή ημέρα ,κύριοι, είπεν, δέον να εγχαραχθεί ανεξίτηλος εν ταις καρδίαις ημών, διότι του σήμερον συντελούμενου έργου άρχεται δια την παροικίαν μια νέα ζωή προόδου, τίθενται τα θεμέλια ενός νέου οικοδομήματος δια του οποίου θα κατορθωθεί επί τέλους η αποκατάσταση καθεστώτος προόδου και ειρήνης…”
Πρόσθεσε δε, ότι εχοντας υπόψη τον Κανονισμό της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, με βάση αυτόν συντάχθηκε ανάλογος και καλούσε τους παροίκους να τον ψηφίσουν μετά την ανάγνωση του στη συνέλευση “διότι δεν μας μένει πλέον καιρός προς ξένας και ασκόπους χρονοτριβάς”.
Ο κανονισμός αναγνώσθηκε από τον Καβαλλιεράτο κι έγινε ομόφωνα δεκτός από την συνέλευση πλην της διαφωνίας ενός δικηγόρου ο οποίος αποδοκιμάστηκε. Οι ψηφίσαντες ήταν 295 πάροικοι,οι οποίοι θεωρούνται υποχρεωτικά και ως μέλη και υποχρεούνται στην καταβολή 100 γρ. διατίμησης ετήσιας συνδρομής.
Ο Γεννάδης πρότεινε προσωρινή , δωδεκαμελή, διοικούσα επιτροπή και στους επιλεγέντες υπάρχουν πολλά ονόματα που έγραψαν ιστορία στην Ελληνική Κοινότητα Καϊρου, είτε ως ευεργέτες είτε ως μέλη της κοινοτικής επιτροπής ή συχνότερα και τα δύο. Η πρώτη δωδεκαμελής επιτροπή απαρτίζονταν από τους: Ν. Τσανακλή, Κ. Ξενάκη, Ν. Τσιγαδά, Λ. Λοϊζο, Α΄. Ρόστοβιτς, Κ. Αχιλλόπουλο, Ι.Τσάμη, Αγγ. Χέλμη, Ι. Αθανασάκη, Φ. Φιλίππου, Γ. Σπετσερόπουλο, Κ. Σταϊκόπουλο. Πριν το 1904 ,μέλη της Ορδοδόξου Κοινότητος ήταν και οι αραβόφωνοι ορθόδοξοι. Τώρα μόνο Έλληνες μπορούσαν να γραφούν. Από το 1936, οι Έλληνες αυτοί πρέπει να είχαν και Ελληνική Υπηκοότητα.
Οι γκρίνιες βέβαια δεν έλλειψαν από τη γέννηση της Ε.Κ.Κ. . Η εφημερίδα “Τηλεγράφος” επέκρινε τον τρόπο που ενήργησε ο διπλωματικός Πράκτορας Γεννάδης στην πολύ σημαντική συνέλευση στην οποία ψηφίσθηκε ο Κανονισμός και εξελέγη η κοινοτική επιτροπή. Δεν διατάζει να μιλήσει για υφαρπαγή ψήφων και εκβιαστικές ενέργειες για να επιτευχθεί κάτι που στην ουσία ήταν διακαής πόθος της παροικίας. Ο Ταχυδρόμος αναδημοσιεύοντας τις επικρίσεις τις κρίνει ως δίκαιες και εύλογες ,όχι για να δημιουργήσει προβλήματα στα ευχάριστα που έχουν ήδη αποφασιστεί , αλλά για να επισημάνει με τη σειρά του ότι οι ενέργειες του Γεννάδη μπορεί να γίνουν αιτία παραπόνων από τους δυσαρεστημένους. Σπεύδει δε να επισημάνει ότι τα εκλεγέντα πρόσωπα είναι εκ των αρίστων την παροικίας και να συμπληρώσει ότι η επιτροπή της Ε.Κ.Κ. απαρτίζεται από ανθρώπους που έχουν και τη θέληση και τη δύναμη να εργασθούν υπέρ των κοινοτικών συμφερόντων και οι βάσεις της λειτουργίας της Ε.Κ.Κ. τέθηκαν στέρεες ώστε να γεννουν αισιοδοξία για γρήγορη πρόοδο και ανάπτυξη της.
Λίγες ημέρες μετά στις 6/19 Μαϊου συνήλθε η δωδεκαμελής επιτροπή της Ε.Κ.Κ. στο Ελληνικό Κέντρο Καΐρου, υπό την προεδρεία του Διπλωματικού Πράκτορα Γεννάδη και προέβη στις αρχαιρεσίες του Προεδρείου όπου Πρώτος Πρόεδρος της Ε.Κ.Κ. εξελέγη ο Αλ. Ρόστοβιτς, αντιπρόεδροι Τσιγαδάς και Αθανασάκης, Γραμματέας ο Σταϊκόπουλος και Ταμίας Τσανακλής. Την εφορεία σχολέιων ανέλαβαν Αθανάσκης, Τσάμης. Σταϊκόπουλος και τηνε φορεία κτημάτων Λοϊζος, Χέλμης και Γ. Σπετσερόπουλος
Ο νέος Πρόεδρος, μετά την εκλογή του έσπευσε να ευχαριστήσει εγγράφως, εκπροσωπώντας όλην την παροικία, τον Γεννάδη για τη συνδρομή του στη δημιουργία της Ε.Κ.Κ. χωρίς να παραλείψει να ευχαριστήσει τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας για την στάση του κατα τη διάρκεια των ζυμώσεων για τη δημιουργία της Ε.Κ.Κ.. Κατόπιν σύσσωμη η επιτροπή συνάντησε τον Πατριάρχη για να τον ευχαριστήσει.
Οι Ρόστοβιτς και Τσανακλής δήλωσαν την αύξηση της συνδρομής τους 50 λίρες και την ετήσια χορηγία 100 λιρών υπέρ των Σχολείων, ενω Ο Αθανσάκης τη χορηγία 200 λιρών υπέρ της ανέγερσης ναού.
Καινούργιες γκρίνιες προκάλεσαν οι δηλώσεις των κοινοτικών επιτρόπων της Ε.Κ.Κ. για τις δωρεές του. Αυτή τη φορά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ο οποίος δημοσιεύει ένα καυστικότατο σχόλιο, συγκρίνοντας τις δωρεές αυτές των εύπορων μελών της Κοινοτικής Επιτροπής με ανάλογες δωρεές ευεργετών της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξάνδρειας. “Ομολογούμε οτι εδοκιμάσαμε οδυνηράν απογοήτευσιν, βλέποντας πόσο δυσαναλόγως φειδωλαί και κατώτεραι της ομολογημένης φιλογένειας των υπήρξαν αυταί αι προσφοραί των προϊσταμένων της Ε.Κ.Κ. Αναμένουσι αληθώς και άλλοι εκ των επιτρόπων της Κοινότητος και των προκρίτων της εν Κα/ίρω ελληνικής παροικίας των οποίων θα αναγγείλωμεν βεβαίως δωρεές υπερ της Κοινότητος. Αλλά μεγάλα πράγματα δεν δυνάμεθα να αναμένωμεν, αφού περιορίσθη τοσον στενός ο κύκλος των υπερ της κοινότητος προσφορών υπό του Προέδρου και Αντιπροέδρων αυτής. Θα ήτο βέβαιως αυθάδης η αξίωσις να κανονίζομεν ημείς τον τρόπο δράσεως των προϊσταμένων μιας κοινότητος, είτε της ειδικής μας είτε άλλη, και να γίνομε ρυθμισταί των βαλαντίων των. Ο τύπος όμως, όπως έχει καθήκον να εξαίρει και να επαινεί πάσαν υπερ των κοινοτικών ή των εθνικών αναγκών εκδήλωσιν γενναιοδωρίας, έχει νομίζομεν και το δικαίωμα να εκφράζει την λύπη του όταν βλέπει διαψευδομένας τας ελπίδας τας οποίας εστήριξεν επί των ανδρών εξ ων απεδέχθη την ανορθωσιν των κοινοτικών ρπαγματων και την βελτίωσιν αυτων”. Καταλήγει αισιόδοξα τονίζοντας πως δεν είναι ανεπανόρθωτο ένα τέτοιο γεγονός κι ελπίζει ότι θα επανορθωθεί το αδίκημα που έπραξαν στην ίδια τους τη φήμη οι υπεύθυνοι της Κοινότητας.
Η στάση αυτή του Αλεξανδρινού Ταχυδρόμου στηλιτεύτηκε με ανάλογα επιχειρήματα για αλεξανδρινούς δωρητές από την εφημερίδα του Καϊρου “ΧΡΟΝΟΣ”, γεγονός που στη συνέχεια επίσης σχολιάσθηκε από τον Ταχυδρόμο, τακτική που τη βλέπουμε διαχρονικά μεταξύ των εντύπων της αιγυπτιακής πρωτεύουσας και της συμπρωτεύουσας.
Η Ελληνική Κοινότητα Καϊρου αναγνωρίσθηκε επίσημα με την έγκριση του κανονισμού της από το Βασιλικό διάταγμα στις 19 Ιουλίου/1 Αυγούστου του 1904, με πολύ μικρές αλλαγές.
Σύμφωνα με την απόφαση της γενικής συνέλευσης σκοπός της Κοινότητας είναι “η διατήρησις εν τω μελλόντι εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων των σκοπούντων την ηθικήν και υλικήν ανάπτυξιν αυτής, ιδίαν δε η ίδρυση ελληνικού Ναού και Ελληνικού Νοσοκομείου”
Δημοσιεύουμε φωτογραφίες απο το καταστατικό του 1904,του 1958 και του 1967. Αξίζει να σημειώσουμε βέβαια ότι από τον πρώτο της Οργανικό κανονισμό του 1904, μεσολαβούν άλλα καταστατικά του 1936, του 1948-1949, που αναγνωρίζεται από το Αιγυπτιακό υπουργείο των Κοινωνικών Υποθέσεων όπως άλλωστε και του 1958 που εγκρίθηκε από το ίδιο υπουργείο.
Ο Πρόεδρος Αλ. Ρόστοβιτς, καταγόταν απο Κωνσταντινουπολη. Γλωσσομαθής και αρκετά εύπορος απ τα ρώτα του βήματα, κατοικούσε στο μεγάλο ξενοδοχείο “Κοντενένταλ” στην πλατεία Όπερας ,του οποίου ήταν διαχειριστής. Σ αυτόν κυρίως οφείλεται η ενοποίηση των μεγάλων ξενοδοχείων της Αιγύπτου σε μια εταιρεία, γεγονός που συνεβαλε στην ανάπτυξη του ανύπαρκτου τοτε αιγυπτιακού τουρισμού. Στην κοινότητα προσέφερε σεβαστά ποσά και διετέλεσε επίσης ο πρώτος πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Καϊρου. . Μετά την παραίτηση του από Πρόεδρος της Ε.Κ.Κ. τον διαδέχτηκε ο Νέστωρας Τσανακλής που με το όνομα του συνδέονται λαμπρές στιγμές της κοινοτικής ιστορίας.
Το 2004 εορτάστηκε πανηγυρικά ο πρώτος αιώνας ιστορίας της Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου και βαδίζει ολοταχώς στο δεύτερο αιώνα της ως οργανισμός με την σημερινή Κοινοτική Επιτροπή υπό την προεδρεία του Χρήστου Καβαλή , του μακροβιότερου Πρόεδρου της που συπλήρωσε είκοσι ένα χρόνια στη θέση αυτή. Σ΄αυτόν και στην Κοινοτική του επιτροπή αφιερώνεται αυτη επετειακή δημοσίευση, για την 118η επέτειο από την ίδρυση της, με την ευχή η Ελληνική Κοινότητα Καϊρου να έχει μπροστά της ακόμα αιώνες ένδοξης ιστορίας στη φιλόξενη γη του Νείλου.
Οι φωτογραφίες των κοινοτικών εγγράφων και εντύπων προέρχονται από το βιβλίο του Ευθ. Σουλογιάννη , η Ελληνική Κονότητα του Καϊρου, 2001 και από το προσωπικό αρχείο του Χρίστου Γ. Παπαδόπουλου.
*Διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου
