ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΟΥΔΟΥΝΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Μιχάλης Ε. Λαγουμιτζής*
Το κουδούνι στο σχολείο θα κτυπήσει σε περίπου δύο εβδομάδες. Συνάντησα πολλούς γονείς στο χώρο γύρω από το σχολείο που με έκδηλη την αγωνία στα πρόσωπά τους μου έλεγαν: ¨Τώρα που ξεκινάει το παιδί μου το σχολείο, τα ψέματα τελείωσαν…¨ ή ακόμα πιο έντονα και αγχωμένα με ρωτούσαν: Πώς θα πάει άραγε τώρα που ξεκινάει το σχολείο;; Κι αν από τις πρώτες μέρες αντιδράσει αρνητικά;;;¨
Κάθε αρχή της σχολικής χρονιάς είναι πολύ σημαντική για όλα τα παιδιά ανεξάρτητα από την τάξη ή τη βαθμίδα εκπ/σης που φοιτούν. Κάθε αλλαγή τάξης ή βαθμίδας αποτελεί για το παιδί κάτι το άγνωστο. Είναι επομένως αναμενόμενο και φυσιολογικό να νιώθει αμήχανα και να γεμίζει άγχος και ανασφάλεια. Πολύ περισσότερο φυσικά για τα παιδιά που μόλις τώρα αρχίζουν την πορεία τους τη μαθητική στο Δημοτικό σχολείο.
Ο μαθητής της Α τάξης του Δημοτικού ξεκινάει με δυο βασικά δεδομένα. 1) Ελλιπής ανάπτυξη, καθώς η περίοδος ωρίμανσης του παιδιού βρίσκεται σε εξέλιξη ακόμα, ενώ οι νοητικές, ψυχοκινητικές και κοινωνικές του δεξιότητες συνεχώς αναπτύσσονται. 2) Αλλαγές στη σχολική και προσωπική του ζωή. Τώρα το παιδί μπαίνει σε κανονική αίθουσα διδασκαλίας με διαφορετική δομή και οργάνωση (μολύβια, τετράδια, θρανία, πίνακες, κιμωλία κλπ). Δε μοιάζει καν με την τάξη του νηπιαγωγείου με τις παρεούλες και τις ελεύθερες ή κατευθυνόμενες δράσεις. Ο μαθητής της Α Δημοτικού περνά πλέον οριστικά από τον κόσμο του παιχνιδιού στον κόσμο της εργασίας. Αποκτά ευθύνες και υποχρεώσεις, κρίνεται και αξιολογείται για τις εργασίες του και δέχεται παρατηρήσεις και υποδείξεις. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν βέβαια συγκεκριμένα μαθήματα και συστηματική διδασκαλία που θα βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει προσωπικές, νοητικές, ψυχοκινητικές και κοινωνικές δεξιότητες. Μέσα από τη σχολική εργασία και μάθηση φυσικά θα μπορέσει να οικοδομήσει αργότερα την αυτοεικόνα του, το αυτοσυναίσθημά του, τις σχέσεις του με τους άλλους και το περιβάλλον.
Είναι γεγονός ότι περίπου ένα 10% των παιδιών θα παρουσιάσουν ανωριμότητα και δυσκολίες στην πορεία τους προς την ανάπτυξη σε σχέση με άλλα παιδιά της ηλικίας τους. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι δε θα μπορέσουν να εξελιχθούν αυτά τα παιδιά ως άτομα και ως μαθητές ικανοποιητικά. Χρειάζεται όμως να εντοπιστούν έγκαιρα οι δυσκολίες τους, να αναλυθούν, να ερμηνευθούν, να αιτιολογηθούν και να γίνουν οι απαραίτητες παρεμβάσεις τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι με τη βοήθεια των ειδικών.
Ύστερα από όλα αυτά είναι αναμενόμενο κάποια παιδιά να εμφανίζουν άρνηση, όταν πρωτοπηγαίνουν στο σχολείο. Ο νέος σχολικός χώρος αποτελεί για το παιδί κάτι το άγνωστο, το καινοφανές.
Παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του παιδιού στο σχολείο τον πρώτο καιρό, είναι η ιδιοσυγκρασία του (φοβιτσιάρικο, ντροπαλό, ευαίσθητο κλπ). Μα κυρίως η οικογένεια. Τα ακούσματα που έχει το παιδί για το σχολείο, οι στάσεις και οι εμπειρίες των μεγαλύτερων αδερφών του (καλές ή κακές) για το Δημοτικό και οι απόψεις των γονιών του για το σχολείο και τους δασκάλους του, επηρεάζουν σημαντικά τη συμπεριφορά του ¨νεοσύλλεκτου¨ μαθητή. Ας μιλήσουμε λοιπόν με θετικά λόγια στο παιδί για το σχολείο. Ας του διηγηθούμε προσωπικές μας θετικές εμπειρίες. Ας προσπαθήσουμε να βρούμε λίγο χρόνο καθημερινά να μιλήσουμε μαζί του. Ας του εκφράσουμε ξεκάθαρα το ¨μπράβο ¨μας, κάθε φορά που κάνει κάτι θετικό στο σχολείο. Ας μην είμαστε τόσο απαιτητικοί με τα όμορφα γράμματα και την ορθογραφία του τον πρώτο καιρό. Στην εποχή που διανύουμε, μπήκε κι ένας ακόμη παράγοντας πολύ σημαντικός που θα επηρεάσει σίγουρα την ομαλή προσαρμογή του παιδιού τις πρώτες μέρες του στο σχολείο. Ο παράγοντας αυτός δεν είναι άλλος φυσικά από τη νέα μορφή κρίσης που αντιμετωπίζει η παγκόσμια κοινότητα. Την υγειονομική κρίση με τις πολλές της παρενέργειες που όλοι γνωρίζουμε. Η χρήση μάσκας στα τρυφερά πρόσωπα των μικρών παιδιών καθώς και η τήρηση της απόστασης μεταξύ τους κατά τη διάρκεια του σχολικού προγράμματος είναι τροχοπέδη στην πλήρη και ουσιαστική ανάπτυξη των κοινωνικών τους δεξιοτήτων. Τα παιδιά και οι έφηβοι καλούνται να ζήσουν πλέον σε συνθήκες “ζωής ενηλίκων¨, με αυστηρούς κανόνες πειθαρχίας, με περιορισμό στην επικοινωνία τους τόσο με τους συνομηλίκους όσο και με τους άλλους ενήλικες. Τα παιδιά, ιδιαίτερα της μικρής ηλικίας, θα δυσκολευτούν πολύ στη νέα σχολική πραγματικότητα, γιατί αλλάζει όχι μόνο η καθημερινότητά τους, αλλά και γιατί δεν έχουν συνηθίσει να “προστατεύουν ” την ανάσα τους. Ίσως τελικά το πιο σημαντικό πράγμα από την πρώτη κιόλας μέρα του σχολείου, είναι η συζήτηση με τα παιδιά γύρω από τα θέματα της πανδημίας, με λόγια κατανοητά, προσαρμοσμένα στην ηλικία τους και τις εμπειρίες τους. Η χρήση μικρών ιστοριών, παραμυθιών, παντομίμας, μουσικοκινητικών δράσεων , παρουσία κατάλληλων βίντεο και φωτογραφιών, είναι μέσα και τρόποι προσέγγισης της νέας κατάστασης που βιώνουμε όλοι μας, αλλά πάντοτε προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες και στο νοητικό επίπεδο των μικρών μαθητών. Είναι επίσης πολύ καλό να καταλάβουν τα παιδιά και τις δικές μας σκέψεις (γονέων και εκπ/κων, άλλων ενηλίκων) για τα θέματα προστασίας από την πανδημία και να παραδειγματίζονται από τον τρόπο που τηρούμε τα μέτρα προστασίας. Εξακολουθούμε να αποτελούμε ένα πολύ ισχυρό και σταθερό πρότυπο. Δεν το ξεχνάμε ποτέ αυτό. Αγαπητοί γονείς, η σχολική χρονιά που έρχεται αναμφίβολα δεν είναι ίδια με τις προηγούμενες και καλούμαστε όλοι οι εμπλεκόμενοι στην εκπ/κη κοινότητα να προσαρμοστούμε σε μια πρωτόγνωρη πραγματικότητα με νέου όρους. Η στάση μας απέναντι στα παιδιά πρέπει να είναι ξεκάθαρη και ειλικρινής. Συζητάμε μαζί τους, αφήνουμε να εκφράσουν ελεύθερα τα συναισθήματά τους, τα ακούμε προσεκτικά. Με την ανάλογη ενσυναίσθηση τους δείχνουμε ότι αυτά που μπορεί να νιώθουν τον πρώτο καιρό στο σχολείο είναι απολύτως φυσιολογικά και αποδεκτά και ότι και εμείς τα έχουμε βιώσει ανάλογα. Έτσι μόνο θα χαμηλώσουμε συναισθήματα άγχους και φόβου, που είναι λογικό να προκύψουν. Έτσι θα μπορέσουμε να οικοδομήσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης και κατανόησης με τα παιδιά μας και θα τα βοηθήσουμε να εξοικειωθούν και να προσαρμοστούν πιο γρήγορα και ομαλά στα νέα δεδομένα, ελπίζοντας πως η κατάσταση αυτή πολύ σύντομα θα αποτελεί παρελθόν από τη ζωή μας.
Ο χρόνος αυτός του παιδιού είναι ένα διάστημα προσαρμογής, ας μην το λησμονούμε. Ας συνεργαστούμε με τους δασκάλους του και ας παρακολουθούμε διακριτικά την πορεία του και αν τις πρώτες μέρες δείξει έντονη άρνηση για το σχολείο, να μην πανικοβληθούμε και κυρίως να μην το πιέσουμε. Ας καθίσουμε με ζεστασιά και αισιοδοξία κοντά του. Έτσι το βοηθάμε να ξεπεράσει το άγχος και την αμηχανία του. Αν δείξει σημάδια δυσκολιών στη μάθηση και στην κοινωνική του προσαρμογή στο μέλλον, απευθυνόμαστε και συνεργαζόμαστε με τους δασκάλους του και με υπόδειξή τους σε ειδικούς. Αυτοί θα υποδείξουν την κατάλληλη καθοδήγηση για το παιδί και τους γονείς του. (Κ. Χρηστάκης 2001).
Το ξεκίνημα του παιδιού είναι ένας μεγάλος σταθμός.
Δεν μπορούμε να το αφήσουμε στην τύχη του. Μας ενδιαφέρει όλους μας να κάνει ένα ελπιδοφόρο ξεκίνημα κάθε παιδί, συντροφιά με τη δική μας ζεστασιά, κατανόηση κι ελπίδα, για να μπορεί αργότερα να αποκτήσει γνώσεις και δεξιότητες και να κτίσει τη δική του προσωπικότητα, για όφελος του εαυτού του και της κοινωνίας μας.
*Δάσκαλος Ειδικής Αγωγής Msc.Ed.
Μεταπτυχιακή Εξειδίκευση στις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες
