Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ Ι. Ν. ΜΕΤΑΜΟΡ. ΣΩΤΗΡΟΣ ΣΤΟ ΠΟΡΤ ΣΑΪΝΤ- ΕΝΘΡΟΝΙΣΗ ΝΕΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΗΛΟΥΣΙΟΥ
Η Ιστορία του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Πορτ Σαΐντ- ενθρόνιση νέου Μητροπολίτου Πηλουσίου
Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος*
Η πόλη του Πορτ Σαΐντ οφείλει την γέννηση της στην διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ που άρχισε στις 10/22 Απριλίου το 1859 και ολοκληρώθηκε στις 5/17 Νοεμβρίου 1869, που έγιναν και τα μεγαλοπρεπή εγκαίνια του θαυμαστού αυτού έργου.
Ανάμεσα στους πρώτους κατοίκους βεβαίως της νέας πόλης ήταν οι Έλληνες που ως εργάτες, εργοδηγοί και μηχανικοί συμμετείχαν στα έργα της διάνοιξης αλλά και αργότερα, όταν άρχισε πια να λειτουργεί, πολλοί Έλληνες εργάστηκαν σε διάφορες υπηρεσίες και διέπρεψαν ως πλοηγοί.
Όσο αυξάνονταν ο πληθυσμός της πόλης αυξάνονταν και οι Έλληνες. Στο τέλος του 19ου αιώνα, σε ένα σύνολο 43.000 περίπου κατοίκων οι 11.000 ήταν Ευρωπαίοι κι εξ αυτών οι 7.000 ήταν Ελληνες, δίνοντας ελληνικό χρωμα στις ευρωπαϊκές γειτονιές της πόλης. Αν σκεφτεί κανείς οτι ο πληθυσμός της πόλης το 1883 δεν υπερέβαινε τις 17.000 καταλαβαίνει την τεράστια οικονομική ανάπτυξη της πόλης, την κατεστησε ιδιαιτερα για τους Ελληνες εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και δημιουργήθηκε μια νέα εστία ελληνικής δραστηριότητας , ευεργετικής για τον Αιγυπτιώτη Ελληνισμό, καθιστώντας την εμπορικό “αντίζηλο” της Αλεξάνδρειας.
Η ιστορία του Ναού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ξεκινάει σχεδόν παράλληλα με την εγκατάσταση των Ελλήνων. Αναγνωρίζοντας τις υπηρεσίες των Ελλήνων, ο υπεύθυνος του έργου Φερνινάνδος Λεσσέψ με επιστολή που έστειλε στον Έλληνα Πρόξενο της Αλεξάνδρειας, Ζυγομηλά, παραχώρησε στη Ελληνική Κυβέρνηση στις 23 Ιουνίου/5 Ιουλίου 1866, “ εις αναγνώρισιν της συμβολής της Ελληνικής Κυβερνήσεως εις την μετανάστευσιν σημαντικής μερίδος του εργατικού πληθυσμού του Ισθμού” ένα οικόπεδο, έκτασης περίπου 6000 “βασιλικών πήχεων”, στο οποίο χτιστηκαν αργότερα ο Ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος , τα Ελληνικά σχολεία και οι κατοικίες των ιερέων. Η προσφορά αυτή για να καταγραφεί νομικά ως ελληνική περιουσία, απαιτούνταν γραφειοκρατικές διαδικασίες με την Αιγυπτιακή κυβέρνηση οι οποιες τελικά κράτησαν 22 χρόνια. Τελικά στις 24 Σεπτεμβρίου 1888 ο Ιμπραήμ Πασάς Τεουφίκ, γενικός διοικητής του Ισθμού του Σουεζ, ως αντιπρόσωπος της Αιγυπτιακής κυβέρνησης κι ο Αλεξανδρος Λεονάρδος, Πρόξενος της Ελλάδας στο Πορτ Σαίντ, αντιπροσωπεύοντας την ελληνική πλευρά, υπεγραψαν την οριστικη πράξη δωρεάς. Είναι απο τις σπάνιες φορές που δεν έγινε παραχώρηση γης για χρήση, όπως συνήθιζε το Αιγυπτιακό κράτος, αλλά δωρεά ιδιοκτησίας. Η αξία του οικοπέδου εκτιμήθηκε από τον τότε Έλληνα Πρόξενο ως ανερχομενη σε εξακόσιες είκοσι χιλιάδες χρυσών δραχμών. Στις 23 Δεκεμβριου 1889 η Ελληνική Βουλή ψήφισε νόμο βασει του οποίου γινόταν η παραχώρηση του οικοπέδου στην Ελληνική Κοινότητα του Πορτ Σάιντ. Πιθανότατα αυτός ήταν και ο λόγος δημιουργίας οργανωμένης Ελληνικής Κοινότητας, μετά απο χρόνια οργανωτικής δυσπραγίας. Μια πρόχειρη οργανωτική δομή με Κοινοτική Επιτροπή είχε είχε ήδη λάβει το οικόπεδο απο το 1866, είχε χρησιμοποιήσει τα τρία υπάρχοντα σ’ αυτό κτήρια και είχε φροντίσει να κτίσει αρχικά, μια μικρή εκκλησία στο όνομα του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Η πρώτη απόπειρα ίδρυσης Ελληνικής Κοινότητας του Πορτ Σαϊντ είναι άγνωστο πότε συνέβη. Πιθανότατα ξεκίνησε το 1866, με αφορμή τη δωρεά του Λεσσεψ, αλλά δεν έχουν σωθεί πρακτικά. Υπάρχουν κάποια πρακτικά απο το 1882, από συνεδρίες της επιτροπής που δείχνουν ότι την 21 Απριλίου 1882 συντάχθηκε εσωτερικός κανονισμός που ψηφίστηκε απο την Εφορία αλλά ηταν ατελής. Σύμφωνα μ’ αυτόν η επιτροπή διοριζόταν από τον Πρόξενο και συνεδρίαζε στο Προξενείο υπό την προεδρία του. Ο πρώτος επίσημος κανονισμός της Ελληνικής Κοινότητας του Πόρτ Σαΐντ, εγκρίθηκε από Βασιλικό διάταγμα στις 18 Απριλίου 1889 και βάσει αυτού έγιναν εκλογές.
Ο αγώνας και η αγωνία των Ελλήνων στις πρώτες δεκαετίες της ζωής τους μακριά απο την πατρίδα να σπείρουν στα καινούργια χώματα μια καινούργια πατρίδα. Φτωχοί εργάτες οι περισσότεροι, οι υπάλληλοι και οι έμποροι άρχισαν να φτάνουν μετά τα εγκαίνια της Διώρυγας και την ανάπτυξη της πόλης, προσπάθησαν με τις φιλότιμες δωρεές τους να συγκεντρώσουν χρήματα για να αναγερθεί νέος ναός στο παραπάνω οικόπεδο, δωρεά του Λεσσεψ, που να καλύπτει τις ανάγκες των αυξανόμενων Ελλήνων παροίκων. Παρ’ όλ’ αυτά ,παρά το γεγονός ότι ο θεμέλιος λίθος του Ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος τοποθετήθηκε στις 3/15 Απριλίου του 1888, παρουσία του Πατριάρχη Σωφρόνιου και του Γενικού Πρόξενου της Ελλάδας, η έλλειψη χρημάτων δεν επέτρεψε την ανέγερση του Ναού μέχρι και την επίσημη ίδρυση της Ελληνικής Κοινότητας του Πορτ Σαΐντ , το 1889. Τον γόρδιο δεσμό και τη λύση στα οικονομικά αδιέξοδα έδωσε το 1901 η κοινοτική επιτροπή που γενναία αποφάσισε και πήρε δάνειο 60.000 λιρών, επί προεδρίας της Κοινότητας, Γ. Κορώνη, με καταγωγή από τα Κύθηρα, ο οποίος μπήκε προσωπικά εγγυητής του δανείου, μαζί με τους Κομιανό, Τσιτσίνια και Βαλεντή που ήταν μέλη της επιτροπής. Έτσι αποπερατώθηκε τελικά ο Ναός, εμβαδού 1600 τετραγωνικών μέτρων, ένα αρχιτεκτονικό στολίδι της πόλης, για να καυχώνται οι Έλληνες του Πορτ Σαΐντ ότι έχουν τη μεγαλοπρεπέστερη εκκλησία της Αιγύπτου. Ο Edward Quelenec άνευ αμοιβής εκπόνησε τα πρώτα σχέδια της εκκλησίας και γι αυτό ανακηρύχτηκε και ευεργέτης της Κοινότητας. Τα εγκαίνια του νέου Ναού έγιναν την 1 Νοεμβρίου του 1903.
Την προηγούμενη ημέρα, 31 Οκτωβρίου 1903, δημοσιεύθηκε στην Αιγυπτιώτικη εφημερίδα της Αλεξάνδρειας, ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, το επίσημο πρόγραμμα των εγκαινίων, τριήμερης διάρκειας.
Οι εορταστικές εκδηλώσεις θα ξεκινούσαν την Παρασκευή 31 Οκτωβρίου/13 Νοεμβρίου, με τον εσπερινό χοροστατούντος του Πατριάρχη Φώτιου ο οποίος είχε αφιχθεί ήδη από την προηγούμενη ημέρα στην σημαιοστολισμένη με ελληνικές σημαίες πόλη, ατμοπλοϊκώς. Τον υποδέχτηκε η παροικία με μεγάλο ενθουσιασμό.
Το Σάββατο 1/14 Νοεμβρίου, στις 7 το πρωί είχε προγραμματιστεί ο όρθρος και στις 8.30 η τελετή των εγκαινίων από τον Πατριάρχη. Στις 9 θα γινόταν η λιτανεία των εγκαινίων παρουσία του διπλωματικού πράκτορα, Ν. Γεννάδη που είχε έδρα στο Κάιρο, των λοιπών επισήμων, διπλωματικών αρχών, προσωπικοτήτων της πόλης αλλά και εκπροσώπων των Ελληνικών Κοινοτήτων της Αιγύπτου. Μετα την τελετή θ’ ακολουθούσαν οι λόγοι των επισήμων. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας αποφασίστηκε να φωταγωγηθεί ο Ναός και τα υπόλοιπα κτήρια της Κοινότητας αλλά και να παρατεθεί επίσημο γεύμα στο ξενοδοχείο Κοντινένταλ, προς τιμήν του Πατριάρχη και του διπλωματικού πράκτορα (πρέσβυ) της Ελλάδος στο Κάιρο. Στο γεύμα προσκλήθηκαν οι εκπρόσωποι των Ελληνικών κοινοτήτων αλλά και επίσημοι που ήρθαν απο άλλες πόλεις.
Για την Κυριακή, 2/15 Νοεμβρίου, θα ολοκληρωνόταν το τριήμερο με την τέλεση της πρώτης Θείας Λειτουργίας στο Ναό του Σωτήρος από τον Πατριάρχη Φώτιο.
Το πρόγραμμα είχε αποφασιστεί μετά απο συνεδρίαση της κοινοτικής επιτροπής στις 14/27 Οκτωβρίου και υπογράφτηκε απο τον Επίτιμο Πρόεδρο της Κοινότητας του Πορτ Σαϊντ Π.Β. Παπαδάκη, τον Πρόεδρο Γ. Κορώνη, τους Γραμματείς Ι. Πνευματικό, Η. Μαυρολέων και τα μέλη της εφορίας: Ν. Τσιτσίνια, Φερ. Βαλεντή, Ν. Κομιανό, Ν. Βασιλόπουλο, Θ. Κανταρτζή,Δ. Λαρδίκο, Ι. Μανωλακάκη,Στ. Χαραμουνδάνη, Δ. Παπαδημητρίου.
Η ανταπόκριση απο τα εγκαίνια δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο, την 1 Νοεμβρίου 1903. Αν και την υπογράφει ο διευθυντής της εφημερίδας που προτίμησε να παρευρεθεί αυτοπροσώπως σε μια τοσο μεγάλη στιγμή του Ελληνισμού, είναι μια γενικόλογη καταγραφή που θα μπορούσε να γίνει από οποιονδήποτε ακόμα κι αν δεν ήταν παρών. Γράφει λοιπόν στο τηλεγράφημα του απο το Πορτ Σαϊντ “Η τελετή του εγκαινιασμού εγένετο μετά πάσης λαμπρότητος παρισταμένων των ξένων προξένων, του πρόξενος Μανσούρας Σαντούρη, του πρόξενος Ζαγκαζιγκίου Μαυρουδή,Μαυρή αντιπροσωπεύων Ελληνική Κοινότητα Ζαγκαζιγκίου και άπειρον πλήθος κόσμου. Ο Πατριάρχης εξεφώνησεν λόγον έξοχον ομίλησαν δε και ο διπλωματικός πράκτορας Ν. Γεννάδης και ο Πρόεδρος της Κοινότητος Πορτ Σαϊντ , Γ. Κορώνης. Παροικία παρετίθησε τιμητικόν δείπνον…” Στη συνέχεια υπακούωντας , όπως γράφει , στην επιθυμία πολλών αναγνωστών του Ταχυδρόμου, αναφέρεται αποκλειστικά και με λεπτομέρειες σε όλοκληρο το εκκλησιαστικό τυπικό των θυρανοιξίων.
Τη Δευτέρα 3 Νοεμβρίου, η ίδια εφημερίδα, δημοσιεύει τον λόγο του Προέδρου της Ελληνικής Κοινότητας Πορτ Σαϊντ, Γ. Κορώνη, ο οποίος ευχαριστεί την παροικία που ο καθένας, στο μέτρο που μπορούσε, προσέφερε ώστε να καταστεί δυνατή η ανέγερση του Ιερού Ναού. Δηλώνει χαρούμενος που αξιώθηκε να είναι αυτός που θα παραδώσει στους πιστούς της δικής του γενιάς και των επομένων, ένα τόσο μεγάλο έργο της Ορθοδοξίας. επισημαίνει ότι οφείλουν στη συνέχεια να πράξουν το ίδιο για τη κατασκευή Σχολείων που είναι απαραίτητα, ζητώντας ταυτόχρονα την ευχή του Πατριάρχη και την αρωγή του εκτελούντα χρέη Πρέσβη της Ελλάδος για να ολοκληρωθεί το όραμα του.
Περισσότερο από έναν αιώνα γενιές και γενιές Ελλήνων της Κοινότητας του Πορτ Σαΐντ έζησαν από τις πιο χαρούμενες ως και τις πιο λυπημένες στιγμές της ζωής του στο ναό αυτό. Από σήμερα, στον ιστορικό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος που αποτελεί την έδρα της Μητρόπολης Πηλουσίου, λίγες μόνο μέρες μετά απο τη συγχώνευση της Κοινότητας του Πορτ Σαϊντ με την Ελληνική Κοινότητα του Καϊρου, ενθρονίστηκε παρουσία του μακαριοτάτου Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, κ.κ. Θεοδώρου Β’, του Έλληνα Πρέσβυ στο Κάιρο, κ.κ. Νικολάου Γαριλίδη, Αιγυπτιώτη γεννημένου στο Πορτ Σαΐντ και λοιπών διπλωματικών και κοινοτικών αρχών αλλά και πλήθους παροίκων όλων των κοινοτήτων, ο θεοφιλέστατος νέος Μητροπολίτης Πηλουσίου ,κ.κ. Νάρκισσος ο οποίος θα αναλάβει και την επίβλεψη της ανακαίνισης του Ιερού Ναού που είχε προαναγγείλει ο Μακαριότατος. Εκατόν είκοσι χρόνια μετά τα θυρανοίξια του, η ανακαίνιση του περικαλούς ναού γίνεται η άμεση προτεραιότητα του νέου μητροπολίτη, στον οποίο αφιερώνουμε το σημείωμα αυτό και του ευχόμαστε καλή δύναμη στο θέαρεστο έργο του.
Άξιος! Άξιος! Άξιος!
*Διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου
