Η κατάρα της Αθηνάς – Μία αδρανής θεϊκή δύναμη (;)
*Alexandra Pistofidou, 10. December 2021, 2 min read
Στους μύθους και στις ταινίες του Hollywood, ο κάθε επιδρομέας τάφου ή ναού έρχεται αντιμέτωπος με μία κατάρα ή Νέμεση, τη θεά της εκδίκησης. Ήταν ο Elgin θύμα κατάρας; Ή απλά είχε κακή τύχη; Σύμφωνα με τη γενική παραδοχή όλων εκείνων που πιστεύουν στο υπερφυσικό είναι το πρώτο και στην περίπτωση του Elgin, “η κατάρα της Αθηνάς” φαίνεται ότι τον χτύπησε σκληρά:
Αφού επέστρεψε στο Λονδίνο, ο Elgin ήταν τόσο απένταρος που δεν είχε ούτε τα προς το ζῆν. Έτσι, αναγκάστηκε να απολύσει τους περισσότερους από τους υπηρέτες του. Και εκεί που νόμιζε ότι ο εφιάλτης τελείωσε, και πως επιτέλους μπορεί να κοιμάται ήρεμος στη βίλα του, ήρθε αντιμέτωπος με 309 στίχους.
Ο μεγάλος ποιητής και φιλέλληνας λόρδος Byron, με το έργο του, “Η κατάρα της Μινέρβας”, εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση κατά του λόρδου Elgin, και της απόφασής του να αφαιρέσει τα Γλυπτά από τον Παρθενώνα και να τα μεταφέρει στην Αγγλία.
Αν και ο Elgin δεν είχε την καλύτερη φήμη (το σκανδαλώδες διαζύγιό του ήταν ήδη πρώτο θέμα στα σαλόνια της βρετανικής αριστοκρατίας και στις φυλλάδες ολόκληρης της Ευρώπης), το ποίημα αυτό έφερε το τελειωτικό χτύπημα στον Elgin και ο ίδιος ήρθε αντιμέτωπος για πρώτη φορά με την αλλαγή της συμπεριφοράς των συμπατριωτών του.
Απίστευτη και όμως αληθινή είναι η ευτράπελη διήγηση πως με την επιστροφή του “στο Λονδίνο, τα χαμίνια του δρόμου τραγουδούσαν στιχάκια που είχε σκαρώσει μάλλον ο ίδιος ο Byron:
Φέρνει αγάλματα χωρίς μύτη, επειδή του λείπει η μύτη
τι κάνει ο χρόνος και η σύφιλη δε με εκπλήττει“.
Ο Elgin επίσης έχασε το σκωτσέζικο τίτλο του και του αρνήθηκαν τον αγγλικό τίτλο ευγενείας που “επιθυμούσε και ήλπιζε ότι θα του παραχωρούσαν για τη χορηγία του στην κλασική τέχνη”.
Το χειρότερο από όλα όμως, ήταν η καταφρόνηση, τόσο από την υψηλή όσο και από τη χαμηλή κοινωνία. Είχε επικριθεί από πολλούς διακεκριμένους συμπατριώτες του για το γεγονός ότι απέσπασε τις ελληνικές αρχαιότητες από τη θέση τους. Μάλιστα, τον κατηγόρησαν ως κοινό κλέφτη και βάνδαλο που με αθέμιτα μέσα (δωροδοκίες κ.ά.) είχε βεβηλώσει ιερά πολιτιστικά μνημεία προς ίδιον όφελος.
Φαίνεται λοιπόν, σαν να προέβλεψε ο Byron την “κατάρα” του Elgin, μια “κατάρα” που έγινε μέρος της ιστορίας του Elgin, μιας ιστορίας εκδίκησης.
Εν περιλήψει, ο Thomas Bruce, 7ος Κόμης του Elgin έχασε τα Γλυπτά του Παρθενώνα στο βυθό της θάλασσας, έχασε την ελευθερία του, έχασε μέρος της μύτης του, στη συνέχεια η γυναίκα του είχε σχέση με τον καλύτερό του φίλο, έχασε δύο παιδιά, βίωσε ένα σκανδαλώδες, ακριβό και δημόσιο διαζύγιο, έχασε την περιουσία του, έχασε την καλή του φήμη, “έχασε ακόμη και το όνειρό του να περιβάλλεται στο Brοοmhall από εκμαγεία των μεγάλων έργων του Φειδία“, και τέλος πούλησε τα Γλυπτά του Παρθενώνα σε εξευτελιστική τιμή για να σωθεί από τη χρεοκοπία. “Πέθανε κατεστραμμένος στη Γαλλία το 1841, συμβάλλοντας στη γαλλική γλώσσα με μία λέξη: elginisme, που σημαίνει κλοπή πολιτιστικού θησαυρού”.
Μια “κατάρα” μπορεί να μη θεωρηθεί αληθινή ή “ενεργή” από το ευρύ κοινό, μέχρι να ξεσπάσει ορατά, με τη μορφή μιας άγριας έκρηξης αρνητικής ενέργειας, ενός κοιμώμενου τέρατος που αργά αναδύεται από το χάος…Η Θεά Αθηνά κοιμάται εδώ και πολύ καιρό, αλλά μια μέρα μπορεί να αποφασίσει να ξυπνήσει και να αρχίσει να “σωφρονίζει” όλους εκείνους που στέκονται εμπόδιο στην επανένωση των Γλυπτών της.
Αν και μερικές φορές η “κατάρα” δημιουργείται εκ των υστέρων για να εξηγήσει ίσως αυτό, που δε θα μπορούσε να εξηγηθεί διαφορετικά…Το αν οι κατάρες είναι πραγματικές ή όχι το αφήνουμε αποκλειστικά στην κρίση σας…
Mag. Alexandra Pistofidou
Executive Board Secretary of IARPS
Founder and Chair of the Austrian Committee for the Reunification of the Parthenon Sculptures
Παρατιθέμενες φράσεις: Geoffrey Robertson, “Σε ποιον ανήκει η ιστορία; Η λεηλασία του ‘Ελγιν και η διεκδίκηση της επιστροφής του κλεμμένου θησαυρού”, Lefas Humanitas, εκδοτικός οίκος Free Thinking Zone
The Curse of Athena – A dormant devine Force (?)
Was Elgin a victim of a curse? Or he just had bad luck? The general consensus among those who believe in the supernatural is the former and in Elgin’s case, “the Curse of Minerva” seems that hit him:
Αfter he returned to London, Elgin was so broke that he could not afford its upkeep and had to discharge most of his servants. With 309 verses, “The Curse of Minerva”, the great poet and Philhellene Lord Byron, launched a severe attack against Lord Elgin, his country, and his decision to remove the Parthenon Sculptures and take them to England, which damaged further his reputation. Even “street urchins were singing a ditty probably composed by Byron:
Noseless himself, he brings here noseless blocks
To show what time has done and what the pox. “
Elgin lost his Scottish title and was denied the English peerage that “he craved and had hoped would be vouchsafed for his patronage of classic art “.
Worst of all however had been “the opprobrium, in high society and low”. He was criticized by several distinguished compatriots for wresting the Greek antiquities from their rightful place. They accused him of being a common thief and a vandal who, through improper means (bribes and so on), had desecrated respected cultural monuments for his own gain.
It almost seems like Lord Byron predicted Elgin’s “curse”, a “curse” that became part of Elgin’s story, a revenge story.
In short, the 7th Earl of Elgin lost the Parthenon Sculptures at the bottom of the sea, he lost his liberty, he lost part of his nose, then his wife had an affair with his best friend, he lost two children, he got a scandalous, expensive and public divorce, he lost his fortune, he lost his good reputation, “he even lost his dreams of surrounding himself at Broomhall with moulds of the great works of Phidias”, and to save himself from bankruptcy, he offered the Parthenon Sculptures for sale. “He died a broken man in France in 1841, having made one contribution to the French language: the word elginisme, meaning the plunder of cultural treasure”.
A “curse” may not be considered true or “active” by the general public unless it is visibly erupting, in a form of a wild explosion of negative energy, a dormant beast of chaos that slowly rises…Goddess Athena has been sleeping for a long time, but one day she may decide to wake up and “punish” all those who stand in the way of reuniting her Sculptures.
Though sometimes the “curse” is created after the fact to explain what otherwise could not be explained, we leave it up to you to decide if curses are real or not…
Mag. Alexandra Pistofidou
Executive Board Secretary of IARPS
Founder and Chair of the Austrian Committee for the Reunification of the Parthenon Sculptures
Quoted sentences: Geoffrey Robertson, “Who Owns History? Elgin’s Loot and the Case for Returning Plundered Treasure”, First published in Great Britain, London 2019 by Biteback Publishing Ltd
