Ο Δρ. Ανδρέας Μεντής, ξεκαθαρίζει το τοπίο σε σχέση με τον Covid 19
Ο Δρ. Ανδρέας Μεντής, Διευθυντής του Ινστιτούτου Παστέρ, ξεκαθαρίζει το τοπίο σε σχέση με τον Covid 19
Maria Moschou
Ο Δρ. Ανδρέας Μεντής είναι Ιατρός Βιοπαθολόγος με εξειδίκευση στην Κλινική Μικροβιολογία. Κατέχει θέση Ερευνητή Α’ στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ και είναι Διευθυντής του Διαγνωστικού Τμήματος και των Εθνικών Εργαστηρίων Αναφοράς Γρίπης, Ερυθράς/Ιλαράς και Πολιομυελίτιδος που είναι διαπιστευμένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Το ενδιαφέρον του εστιάζεται στις συγγενείς λοιμώξεις, στις ιογενείς λοιμώξεις του Αναπνευστικού και του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, στην ανάπτυξη διαγνωστικών μεθόδων με νέες τεχνολογίες και στην μελέτη της παθογένειας των λοιμώξεων του ανθρώπου. Έχει συμμετάσχει σε Εθνικά και Ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα. Έχει συγγράψει ένα βιβλίο Μικροβιολογίας, έχει 85 δημοσιεύσεις σε διεθνή ιατρικά περιοδικά που αναφέρονται στο PUBMED και κεφάλαια σε 3 βιβλία. Ο Δρ. Μεντής είναι μέλος της “Επιτροπής Αντιμετώπισης Εκτάκτων Συμβάντων Δημόσιας Υγείας από Λοιμογόνους Παράγοντες”.
Κύριε Μεντή, όλη η ανθρωπότητα ζει μία πανδημία. Πόσο καιρό προετοιμαζόταν η επιστημονική κοινότητα για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης πανδημίας;
Υπήρχαν πρόσφατες προειδοποιήσεις από τα Ηνωμένα Έθνη, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Παγκόσμια Τράπεζα αλλά και άλλους (Bill Gates) ότι η ανθρωπότητα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για ενδεχόμενη μελλοντική πανδημία με μεγάλο αριθμό θυμάτων. Βέβαια δεν υπήρχε πρόβλεψη για συγκεκριμένο ιό ή το χρόνο που θα εκδηλωνόταν η πανδημία, αλλά υπήρχε έντονη προτροπή στις χώρες να προετοιμασθούν για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Στην πανδημία από τον SARS-CoV-2 που είναι η επίσημη ονομασία του νέου κορωνοϊού, σήμερα (Μάιος 2020), φάνηκε ότι η ανθρωπότητα δεν ήταν προετοιμασμένη για να αντιμετωπίσει πανδημία στο βαθμό που θα έπρεπε.
Για πρώτη φορά η χώρα μας έβαλε μπροστά τους επιστήμονες και ακολουθεί κατά γράμμα τις κατευθυντήριές τους. Πού νομίζετε πως οφείλεται αυτή η στροφή;
Νομίζω ότι οι συμπατριώτες μας κατάλαβαν εγκαίρως ότι η πανδημία ήταν σοβαρή υπόθεση. Σε αυτό συνέβαλαν και οι τηλεοπτικές εικόνες από τις συνέπειες που είχε η επιδημία COVID στη γειτονική Ιταλία. H Πολιτεία λοιπόν ζήτησε τη συμβουλή ειδικών επιστημόνων (επιδημιολόγων, λοιμωξιολόγων και μικροβιολόγων) για τα μέτρα που θα χρειασθούν και οι πολίτες πειθάρχησαν στις οδηγίες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η Ελλάδα μέχρι σήμερα να μην έχει βιώσει τις τραγικές συνέπειες της πανδημίας όπως τις έχουν βιώσει άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Είμαστε από τις λίγες χώρες που έλαβαν πολύ νωρίς μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοΪού. Πιστεύετε πως ορθώς πάρθηκαν τόσο αυστηρά μέτρα εξαρχής;
Το ότι μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχει περάσει την πανδημία ανώδυνα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες που υγειονομικά είναι σε πολύ καλύτερο επίπεδο, δείχνει ότι η Ελλάδα κινήθηκε σωστά παίρνοντας αυστηρά μέτρα. Η επιτυχία της Ελλάδος νομίζω οφείλεται στο ότι η Πολιτεία πήρε εγκαίρως τα μέτρα χωρίς να διστάσει και με σαφείς οδηγίες προς τους πολίτες. Και άλλες ευρωπαϊκές χώρες πήραν αυστηρά μέτρα, αλλά λίγο καθυστερημένα, με σοβαρές συνέπειες.
Πόσα δείγματα δέχεται το Ινστιτούτο Παστέρ καθημερινά για τη διάγνωση covid 19;
Το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ δέχεται κάθε μέρα 400-600 δείγματα, συμπεριλαμβανομένων αργιών και σαββατοκύριακων. Συνολικά, μέχρι σήμερα 1 Μαΐου 2020 το ΕΙΠ έχει εξετάσει περίπου 20000 δείγματα με μοριακό τεστ.
Μετά από πόσο διάστημα έχετε τα αποτελέσματα;
Το εργαστήριό μας λειτουργεί αποκλειστικά για τη μοριακή διάγνωση του ιού SARS-2 από το πρωί μέχρι αργά τη νύκτα για να διεκπεραιώσει αυθημερόν όλα τα δείγματα που παραλαμβάνει. Τα νοσοκομεία ενημερώνονται για τα αποτελέσματα αμέσως μόλις διεκπεραιωθούν οι εξετάσεις, συνήθως 4 – 5 ώρες μετά την παραλαβή των δειγμάτων. Για τα δείγματα που παραλαμβάνονται αργά το απόγευμα, τα αποτελέσματα αποστέλλονται τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας.
Τι γνώμη έχετε προσωπικά για την αξιοπιστία των γρήγορων τεστ;
Έχοντας μακρά εμπειρία στη χρήση διαγνωστικών μεθόδων, είμαι επιφυλακτικός για την αξιοπιστία των γρήγορων δοκιμών. Τα αποτελέσματα μελετών που έχουν δημοσιευθεί σε ιατρικά περιοδικά είναι πολλές φορές αντικρουόμενα. Εμείς έχουμε ελέγξει μερικά ταχέα τεστ για την ανίχνευση αντισωμάτων έναντι του ιού. Μερικά από αυτά είχαν σχετικά καλή απόδοση, ενώ άλλα όχι. Θα ήθελα όμως να τονίσω ότι τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε δοθεί μεγάλη σημασία στην αξιοπιστία των δοκιμών που χρησιμοποιούσαμε. Τα γρήγορα ή κλασικά τεστ για το νέο κορωνοϊό δεν είναι καλύτερα ούτε όμως και χειρότερα από τα τεστ που χρησιμοποιούσαμε για άλλα μικρόβια όπως ο ιός της γρίπης και ο πυογόνος στρεπτόκοκκος.
Θα μπορούσε πιθανότατα να υπάρξει ένα αξιόπιστο γρήγορο τεστ;
Θα ήταν ιδανικό να έχουμε ένα φθηνό τεστ που να εκτελείται εύκολα χωρίς τη χρήση ειδικού εξοπλισμού και το αποτέλεσμά του να είναι αξιόπιστο, όμως αυτό δεν είναι εύκολο να αναπτυχθεί. Γίνονται πολλές προσπάθειες για αξιόπιστα τεστ και ήδη έχουν κυκλοφορήσει ταχέα τεστ που βασίζονται σε μοριακή μέθοδο, τα οποία ανάλογα με το τεστ δίνουν αξιόπιστο αποτέλεσμα από 15 μέχρι 45 λεπτά της ώρας. Είναι όμως δαπανηρά και απαιτούν ειδικό εξοπλισμό.
Γίνεται πολύς λόγος για τον ακριβή αριθμό θετικών ασθενών από covid 19 στη χώρα μας. Πού περίπου τον υπολογίζεται εσείς, εάν συμπεριληφθούν και οι ασυμτωματικοί;
Παρότι στη χώρα μας έχει επιτευχθεί ανάσχεση της πανδημίας, δεν έχουν γίνει αναλογικά σε σχέση με άλλες χώρες πολλά τεστ. Για το λόγο αυτό δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία για το πόσο πολύ έχει κυκλοφορήσει ο ιός στο γενικό πληθυσμό. Πολλοί άνθρωποι που περνούν τη νόσο χωρίς καθόλου ή με ήπια συμπτώματα, δεν κρίνουν αναγκαίο να εξετασθούν και επομένως δεν έχουν καταγραφεί. Στη χώρα μας έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα επισήμως 2620 επιβεβαιωμένα κρούσματα, αλλά από αδρές εκτιμήσεις υπολογίζεται ότι έχουν μολυνθεί στη χώρα μας 30000 – 50000 άτομα.
Εάν κάποιος έχει νοσήσει ασυμπτωματικά, πόσες πιθανότητες έχει να προσβληθεί πάλι από τον συγκεκριμένο ιό;
Σε αρκετά ασυμπτωματικά ή ολιγοσυμπτωματικά άτομα δεν αναπτύσσονται αντισώματα και ενδέχεται τα άτομα αυτά να μην αναπτύσσουν ανοσία, με συνέπεια να μην προστατεύονται από νέα προσβολή του ιού. Όμως, η ανοσία ενός ατόμου δεν εξαρτάται μόνο από τα αντισώματα αλλά και από άλλους παράγοντες όπως τα λευκά αιμοσφαίρια του αίματος και επομένως τα άτομα να έχουν ανοσία τελικά αν και δεν έχουν αντισώματα. Η λοίμωξη από τον κορωνοϊό αυτό είναι καινούργια και δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. Στους επόμενους μήνες οι μελέτες που έχουν ήδη ξεκινήσει θα δώσουν την τελική απάντηση αν αναπτύσσεται ανοσία σε ασυμπτωματικά άτομα και αν η ανοσία που έχουν οι συμπτωματικοί ασθενείς διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα.
Επιστήμονες από όλο τον κόσμο εργάζονται πυρετωδώς πάνω στην εύρεση κάποιου φαρμάκου και εμβολίου. Πόσο κοντά βρισκόμαστε στη λύση;
Η έρευνα για φάρμακα που καταπολεμούν τη λοίμωξη έχει ξεκινήσει με εντατικούς ρυθμούς από τον πρώτο μήνα της πανδημίας. Συνεχώς υπάρχουν ανακοινώσεις μελετών για τη δραστικότητα φαρμάκων έναντι του SARS-2. Tα φάρμακα αυτά είτε έχουν άδεια για άλλες παθήσεις όπως η χλωροκίνη για την ελονοσία ή πρόκειται για νεότερα φάρμακα που έχουν αναπτυχθεί για την αντιμετώπιση άλλων ιογενών λοιμώξεων. Πρόσφατα πήρε έγκριση από το FDA των ΗΠΑ το φάρμακο remdesevir με προσωρινή άδεια έκτακτης χρήσης. Όμως για το φάρμακο αυτό όπως και για τα άλλα που χρησιμοποιούνται σε ασθενείς με COVID-19, υπάρχουν επιφυλάξεις από πολλούς επιστήμονες. Πάντως ακόμη και αν αναπτυχθούν φάρμακα με καλή δραστικότητα έναντι του SARS-2 που θα μπορούν να θεραπεύσουν ασθενείς με COVID-19 ή και να χορηγηθούν προληπτικά σε άτομα που ήρθαν σε επαφή με ένα κρούσμα, δεν μπορούν να σταματήσουν μια επιδημία. Αυτό θα είναι έργο των εμβολίων, για τα οποία επίσης διεξάγονται εντατικές έρευνες. Ήδη έχουν αναπτυχθεί υποψήφια αντιγόνα για χρησιμοποίησή τους σε εμβόλια. Η διαδικασία όμως δοκιμών σε ανθρώπους όπως και της έγκρισής τους είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα. Έτσι, δεν πιστεύω ότι θα υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο πριν το 2021.
Θεωρείται πως πρέπει να είναι υποχρεωτικός ο εμβολιασμός κατά του covid 19 , όταν βρεθεί το εμβόλιο;
Yποχρεωτικός θα πρέπει να είναι ο εμβολιασμός σε ορισμένες ομάδες πληθυσμού, που έχουν ρόλο στη λειτουργία του κράτους όπως οι ιατροί, το νοσηλευτικό προσωπικό, τα στελέχη της αστυνομίας και των ενόπλων δυνάμεων, καθώς και στα άτομα των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, ώστε να προφυλαχθούν από ενδεχόμενη προσβολή του ιού. Για την ανάσχεση της επιδημίας σε μια χώρα, δεν χρειάζεται να εμβολιασθεί κάθε άτομο του πληθυσμού, αλλά αρκεί ο εμβολιασμός του μισού περίπου πληθυσμού. Θεωρώ λοιπόν ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού θα θελήσει να εμβολιασθεί εθελοντικά και επομένως δεν θα χρειασθεί να γίνει υποχρεωτικός ο εμβολιασμός για να επιτευχθεί η επιθυμητή “ανοσίας αγέλης”.
Τι θα γίνει με τις ομάδες εκείνες, οι οποίες δεν επιτρέπεται να κάνουν εμβόλιο λόγω υγείας;
Και οι ομάδες αυτές θα προστατεύονται μερικώς από την ανοσία που θα επιτύχει μεγάλο μέρος του πληθυσμού μέσω του εμβολιασμού. Όσα από τα άτομα δεν κάνουν το εμβόλιο για ιατρικούς ή άλλους λόγους και ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου θα πρέπει να παίρνουν προσωπικά μέτρα για να μην προσβληθούν από τον νέο κορωνοϊό. Και οι ομάδες αυτές θα προστατεύονται μερικώς από την ανοσία που θα επιτύχει μεγάλο μέρος του πληθυσμού μέσω του εμβολιασμού. Όσα από τα άτομα δεν κάνουν το εμβόλιο για ιατρικούς ή άλλους λόγους και ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου θα πρέπει να παίρνουν προσωπικά μέτρα για να μην προσβληθούν από τον νέο κορωνοϊό.
Μπορείτε να μου προσδιορίσετε με ακρίβεια ποια ομάδα ατόμων ανήκει στις ευπαθείς ομάδες;
Ένα άτομο ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου αν έχει επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως διάφορα υποκείμενα νοσήματα, με συνέπεια σε ενδεχόμενη νόσηση από τον νέο κορωνοϊό να κινδυνεύει να νοσήσει βαριά ή ακόμη και να καταλήξει. Σε γενικές γραμμές οι ευπαθείς ομάδες είναι περίπου ίδιες με αυτές που πρέπει να εμβολιάζονται με το εμβόλιο της γρίπης κάθε χρόνο. Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες είναι η ηλικία και άτομα μεγάλης ηλικίας, άνω των 65 ετών, λόγω του αδύναμου ανοσοποιητικού συστήματος τους, θεωρούνται ευπαθή. Επίσης άτομα με καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως η στεφανιαία νόσος, η καρδιακή ανεπάρκεια και η αρτηριακή υπέρταση. Ιδιαίτερα ευάλωτοι είναι και ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα, όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), το χρόνιο βρογχικό άσθμα, η πνευμονική ίνωση κλπ. Δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε ότι και το κάπνισμα είναι επιβαρυντικός παράγοντας και οι καπνιστές έχουν αυξημένη πιθανότητα να νοσήσουν βαριά. Επίσης ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες άτομα με ανοσοκαταστολή που μπορεί να οφείλεται σε νεοπλασματική νόσο, να είναι ιατρογενής στα πλαίσια αγωγής για καρκίνο, σε αυτοάνοσα νοσήματα ή σε μεταμόσχευση. Η ανοσοκαταστολή όμως σε κάθε περίπτωση είναι διαφορετικού βαθμού και για το λόγο αυτό κάθε ασθενής θα πρέπει να συμβουλεύεται τον ιατρό του αν η ανοσοκατασταλτική θεραπεία που παίρνει του μειώνει σημαντικά την άμυνα του οργανισμού του. Τέλος και οι διαβητικοί ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται από άτομα που έχουν περισσότερους από έναν επιβαρυντικό παράγοντα, για παράδειγμα είναι μεγάλης ηλικία, έχουν υπέρταση και διαβήτη. Τα άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες θα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να μην μολυνθούν από τον ιό, δηλαδή να αποφεύγουν κοινωνικές επαφές και όταν απαιτείται να έρθουν σε επαφή με κόσμο, να κρατούν απόσταση 1,5 – 2 μέτρων και να λαμβάνουν μέτρα ατομικής προστασίας, όπως πλύσιμο ή αντισηψία των χεριών, προστατευτική μάσκα αν χρειάζεται κλπ.
Κύριε Μεντή πως φαντάζεστε το επόμενο διάστημα μετά τη λήξη της καραντίνας;
Θέλει μεγάλη προσοχή, διότι μπορεί εύκολα να χαθεί ότι έχουμε πετύχει μέχρι τώρα με την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Είναι φυσιολογικό ο καθένας μας μετά από περιορισμό στο σπίτι για πάνω από ένα μήνα να θέλει να δει συγγενείς, φίλους, να διασκεδάσει, να αθληθεί, να πάει στη φύση, ιδιαίτερα τώρα την Άνοιξη. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν αλλά με προσοχή και οργανωμένα, ώστε να μη δώσουμε την ευκαιρία στον ιό να μας προσβάλλει. Οδηγός μας θα πρέπει να είναι οι οδηγίες της Πολιτείας και η κοινή μας λογική ώστε για να προφυλαχθούμε αν κάποιος συμπολίτης μας είναι προσβεβλημένος και να προφυλάξουμε τους συμπολίτες μας αν εμείς είμαστε ασθενείς. Στη φάση αυτή της πανδημίας στη χώρα μας έχει τεράστια σημασία η ατομική ευθύνη του καθενός μας.
Θα είναι έτοιμη η Ελλάδα για το 2ο κύμα που ακολουθεί τον Σεπτέμβριο;
Η Ελλάδα έχει κερδίσει χρόνο στην αντιμετώπιση της πανδημίας και αυτό είναι μεγάλο πλεονέκτημα. Κάθε μέρα μαθαίνουμε τον ιό καλύτερα, νέα φάρμακα κυκλοφορούν, το καλοκαίρι ενδεχομένως ο ιός να είναι λιγότερο μεταδοτικός. Θα έχουν αυξηθεί τα κρεβάτια εντατικής θεραπείας, η διαθεσιμότητα των προστατευτικών ατομικών μέτρων θα είναι καλύτερη από ότι μέχρι τώρα και η εργαστηριακές δυνατότητες της χώρας θα έχουν πολλαπλασιαστεί.
Τι μήνυμα θα στέλνατε ως επιστήμονας στους Έλληνες της Ομογένειας;
Να προσέχουν, να είναι καλά και αν θέλουν να επισκεφθούν την Ελλάδα, να γνωρίζουν ότι Πολιτεία, ιατροί, νοσηλευτές αλλά και πολλοί άλλοι κάνουμε ότι καλύτερο μπορούμε για να κρατήσουμε την Ελλάδα ασφαλή χώρα από τον νέο κορωνοϊό.
Κύριε Μεντή σας ευχαριστώ πολύ και καλή δύναμη!
