Συστημική Αναπαράσταση κατά Bert Hellinger
Μόσχου Μαρία*
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταφεύγουν στις ατομικές συνεδρίες και τα ομαδικά σεμινάρια Συστημικής Αναπαράστασης για την κατανόηση και επίλυση των προβλημάτων τους. Για άλλους είναι μία μέθοδος για τσαρλατάνους, για άλλους η μοναδική μέθοδος θεραπείας που τους βοήθησε να ανταπεξέλθουν σε δύσκολές καταστάσεις και να τις αντιμετωπίσουν.
Τι ακριβώς είναι η Συστημική Αναπαράσταση και ποιος την ανακάλυψε?
Ιδρυτής της μεθόδου είναι ο Γερμανός Bert Hellinger, ο οποίος εργάσθηκε για χρόνια ως ιεραπόστολος στην Αφρική, διευθύνοντας συστήματα σχολείων στις φυλές των Ζουλού. Μέσα από τη δράση του παρατηρούσε λεπτομερώς πως οι διάφορες φυλές επέλυαν τα προβλήματά τους στήνοντάς τα ως θεατρικά δρώμενα βλέποντας έτσι τις δυναμικές τους. Σε συνδυασμό με τις γνώσεις που είχε αποκτήσει και τις σπουδές του στην ψυχοθεραπεία, ψυχανάλυση, Gestalt , NLP και άλλες εκπαιδεύσεις στη θεραπεία, ίδρυσε στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 τη μέθοδο της «Συστημικής Αναπαράστασης», την οποία αποκάλεσε αλλιώς και «Φιλοσοφία εν δράσει».
Η συγκεκριμένη μέθοδος βασίζεται στο γεγονός ότι όλοι μας συνδεόμαστε στενά με κάποια συστήματα, όπως οικογενειακά, επαγγελματικά, χωροταξικά κλπ. Από τα συστήματα αυτά επηρεαζόμαστε και εμείς με τη σειρά μας τα επηρεάζουμε. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό? Όταν σε κάποια οικογένεια έχει αποκλειστεί ένα άτομο για ηθικούς ( παιδί εκτός γάμου) ή για λόγους υγείας (εγκλεισμός σε ψυχιατρική κλινική), επέρχεται μια ανισορροπία σε όλο το οικογενειακό σύστημα, καθώς ένα μέλλος της δεν ανήκει σε αυτό πια. Αυτό είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα , τα οποία επιφέρουν ανισορροπία σε κάποιο οικογενειακό σύστημα. Η ανισορροπία αυτή μεταφέρεται αυτομάτως στις επόμενες γενιές και πολύ συχνά μας πάνε τα πράγματα επαναλαμβανόμενα στραβά στα προσωπικά μας ή στα επαγγελματικά μας και δε μπορούμε να καταλάβουμε τι κάνουμε λάθος.
Πως λειτουργεί η μέθοδος?
Συνήθως η Συστημική Αναπαράσταση γίνεται σε ομάδα. Την Αναπαράσταση συντονίζει ο συστημικός σύμβουλος. Ο ενδιαφερόμενος θέτει το αίτημά του και επιλέγει ένα άτομο από την ομάδα που δε γνωρίζει. Αυτός είναι ο εκπρόσωπός του. Ο εκπρόσωπος, παρόλο που δεν γνωρίζει τις ακριβείς συνθήκες/ γεγονότα/πρόσωπα/καταστάσεις στη ζωή του ενδιαφερομένου, συντονίζεται σχεδόν ακαριαία με το συναίσθημά του ή , καλύτερα, με αυτό που ο Hellinger ονομάζει Συστημική Ψυχή και αρχίζει να φέρεται και να δρα ακριβώς όπως εκείνος. Ο συντονιστής έχει τον καθοριστικό ρόλο, παρατηρεί συνεχώς, κινεί για την ακρίβεια τα νήματα, και χρησιμοποιεί τις λέξεις – κλειδιά ώστε να επέλθει η τάξη στο σύστημα.
Ο Hellinger διακρίνει δύο είδη αγάπης
- Τυφλή αγάπη
Η τυφλή αγάπη χτίζεται εντελώς ασυνείδητα σε μικρή ηλικία και ξεκινάει με την ταύτιση του παιδιού μ ένα μέλος της οικογένειας, ώστε να επιτευχθεί μία ισορροπία που έχει διαταραχθεί, όπως για παράδειγμα σε μια απώλεια ενός οικογενειακή μέλους. Στην προσπάθεια να ισορροπήσει το σύστημα, ώστε να μην διαλυθεί και χάσει την στήριξη της αγάπης, το παιδί αναλαμβάνει την ευθύνη να ¨αναπληρώσει¨ το ρόλο του ατόμου που λείπει από το σύστημα, ή να αποκαταστήσει την αδικία ή την απόρριψη, με αποτέλεσμα να αναπτύσσει εμπλοκή, η οποία εκδηλώνεται με ψυχικό βάρος και αρνητικές συμπεριφορές, βίαιες ή αυτοκαταστροφικές. Αυτές οι εμπλοκές, όταν είναι βαθιές, μπορεί να μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, στιγματίζοντας τη «μοίρα» όλου του οικογενειακού συστήματος. Αυτή είναι η «Αγάπη που αρρωσταίνει».
- Συνειδητή αγάπη
Πρόκειται για την ισορροπημένη και συνειδητοποιημένη αγάπη. Στόχος του Bert Hellinger είναι αυτή η αγάπη. Στοχεύει λοιπόν μέσω της Αναπαράστασης στη Λύση, στην οποία εμπεριέχεται η αποκάλυψη της κρυμμένης Συστημικής Τάξης, της κρυφής συμμετρίας που χρειάζεται η αγάπη για να ρέει ανεμπόδιστα. ‘Όταν επιτευχθεί αυτό μιλάμε για την «Αγάπη που θεραπεύει», η «Αγάπη που ελευθερώνει».
«Τάξεις της Αγάπης» κατά Bert Hellinger
Κατά τον Bert Hellinger κάθε οικογενειακό σύστημα διέπεται από θεμελιώδεις αρχές. Αυτές τις αρχές τις ονόμασε «Τάξεις της αγάπης» και είναι εκείνες οι αρχές, οι οποίες επιφέρουν οικογενειακές επιπτώσεις σε όλο το σύστημα όταν δεν τηρούνται. Για να επέλθει λοιπό ισορροπία στο σύστημά μας, χρειάζεται να αποκτήσουμε πρόσβαση σε αυτές. Οι «Τάξεις της Αγάπης» βασίζονται σε τρεις θεμελιώδεις αρχές:
- Όλα τα μέλη του οικογενειακού συστήματος έχουν δικαίωμα να ανήκουν σε αυτό
Εάν ένα μέλος του συστήματος αποκλειστεί, παραγκωνιστεί ή και ξεχαστεί ακόμη από το σύστημα, αυτό έχει άμεση επίπτωση σε όλα τα μέλη του συστήματος ακόμη και για τις επόμενες γενεές. Αν ένα παιδί εκτός γόμου έχει αναγνωριστεί μεν από τον πατέρα του ,αλλά δεν έχει έρθει ποτέ σε επαφή μαζί του, είναι ένα ζήτημα που πρέπει να επιλυθεί, πρέπει να γίνει η σύνδεση πατέρα – παιδιού, διαφορετικά το ίδιο το παιδί ή και τα παιδιά του θα αντιμετωπίζουν προβλήματα είτε στις προσωπικές τους σχέσεις, είτε στις σχέσεις με τους ίδιους τους τους γονεύς. Αν ένα παιδί γεννηθεί, αλλά πριν από αυτό υπήρχε είτε θάνατος, είτε αποβολή, είτε άμβλωση, αυτό το παιδί πρέπει να γνωρίζει ότι είναι μεν το πρώτο παιδί εν ζωή, αλλά το δεύτερο ή το τρίτο στο οικογενειακό σύστημα. Αν κάποιος έχει υποστεί υποτίμηση, λεκτική κακοποίηση, απαξίωση λόγω της σεξουαλικής του ταυτότητας (ομοφυλόφιλος) , κάποιος άλλος απόγονός του θα νιώθει περιθωριοποιημένος (πχ. ως αγόρι που το κοροϊδεύουν στο σχολείο) γιατί ασυνείδητα έχει κληθεί να επαναλάβει το πεπρωμένο του αποκλεισμένου προγόνου του
Σημαντικό πολύ να αναφέρουμε είναι ότι στο οικογενειακό σύστημα ανήκουν: ο εαυτός μας, τα αδέρφια μας, οι γονείς μας, τα αδέλφια τους, οι γονείς των γονιών μας καθώς και τα δικά τους αδέρφια. Στο σύστημα ανήκουν όπως αναφέρθηκε παραπάνω όλα τα αγέννητα παιδιά του συστήματος, τα δίδυμα παιδιά, παιδιά που έχουν προκύψει από άλλες σχέσεις καθώς και οι προηγούμενοι σύντροφοι του ζευγαριού.
- Όλα τα μέλη είναι ισότιμα, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει ιεραρχία
Στο οικογενειακό σύστημα οι γονείς προηγούνται των παιδιών, το πρώτο παιδί του δεύτερου και ούτω καθεξής. Συνήθως αυτή η αρχή καταπατείται στον εργασιακό χώρο. Ο διευθυντής ενός τμήματος έρχεται πρώτος και οι υφιστάμένοί του μετά. Υπάρχει όμως μία παγίδα εδώ. Εάν ο διευθυντής βρήκε στον εργασιακό χώρο τους υφισταμένους του οφείλει να γνωρίζει πως ναι μεν ιεραρχικά είναι πάνω από τους υφισταμένους του, αλλά εκείνοι προηγούνται αυτού και εκεί πρέπει να προσέξει την ιεραρχία αρχαιότητας. Όταν το παραβλέψει αυτό, σύντομα θα επέλθουν προβλήματα στην ομάδα του, όπως ασυνεννοησία, καβγάδες και δυσλειτουργία.
- Ισορροπία στο «δούναι» και «λαβείν»
Πολύ συχνά στη ζωή μας δίνουμε πολύ περισσότερε από όσα παίρνουμε. Αυτό υποσυνείδητα κρύβει μία δική μας βαθιά έλλειψη αγάπης και αναγνώρισης. ¨όταν μπει σε τάξη αυτή η έλλειψη θα επιτρέψουμε στον εαυτό μας να λάβει κι εκείνος και να μην προσφέρει μόνο.
Δύο είναι οι περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει αυτή η ισορροπία:
- γονιός – παιδί
Ο γονιός προσφέρει στο παιδί χωρίς να περιμένει ανταπόκριση.
- δάσκαλος – μαθητής
Όπως και παραπάνω έτσι και εδώ η προσφορά είναι ανιδιοτελής.
Τι μπορεί να επιτύχει κάποιος μέσω της Συστημικής Αναπαράστασης?
- Αρχικά να διευκρινίσει τη θέση και το ρόλο των άλλων και του δικού του μέσα στο σύστημα που ανοίκειε, είτε αυτό είναι το οικογενειακό σύστημα, το επαγγελματικό, το κοινωνικό
- Να κατανοήσει και να επεξεργαστεί τα κριτήρια που στηρίζουν τις αποφάσεις του
- Να αναπτύξει το κρυμμένο δυναμικό του και να αποσαφηνίσει σχέσεις και δομές, όπως ανταγωνισμός, απόρριψη, εκμετάλλευση
- Να εντοπίσει εμπλοκή σε ιδιωτικές και επαγγελματικές σχέσεις
- Να βάλει σε τάξη τη ζωή του σε όποιον τομέα χωλαίνει
Στα σεμινάρια της Συστημικής Αναπαράστασης μας οδηγεί ο ίδιος μας ο εαυτός μέσω της βαθιάς του επιθυμίας να τακτοποιήσει τον εσωτερικό του κόσμο και να μπουν όλα στη σωστή τους θέση.
*Συντονίστρια Συστημικής Αναπαράστασης
Πηγές:
«Η Κρυφή συμμετρία της Αγάπης», Bert Hellinger, Gunthard Weber, Hunter Beaumont (Εταιρία Μελέτης Ανθρωπίνων Συστημάτων-ΕΜΑΣ) (2000)
Κάτια Αλεξίου: Συντονίστρια Συστημικής Αναπαράστασης – Μέθοδος Bert Hellinger Πιστοποιημένη Συστημική Σύμβουλος- Μέλος του ISCA (International Systemic Constellations Association)
Palmgren Charlotte (2007). Αν ήξερες πόσο πολύ σε αγαπώ!, Η θεραπευτική δύναμη της αγάπης στις οικογενειακές αναπαραστάσεις Hellinger. : Αλφάβητο Ζωής.
