200 Χρόνια 1821 – Το Άγημα Ιστορικής Αναβίωσης «Παναγιώτης Καρατζάς»
200 Χρόνια από την επανάσταση του 1821 – Το Άγημα Ιστορικής Αναβίωσης «Παναγιώτης Καρατζάς»
Συνέντευξη στον δημοσιογράφο Κωνσταντίνο Αποστολόπουλο
Το Άγημα Ιστορικής Αναβίωσης Πατρών «Παναγιώτης Καρατζάς» είναι μία ομάδα από την Πάτρα, που μέσα από την ιστορική έρευνα και την αγάπη των μελών του για την ελληνική ιστορία, αναβιώνουν πτυχές της , μέσω της ενδυμασίας και του εξοπλισμού που διαθέτουν, σε διάφορες εκδηλώσεις που αφορούν το 1821 και όχι μόνο. Αν και διανύει 3 χρόνια ζωής ως εθελοντική ομάδα , έχει καταφέρει να θεωρείται από τις καλύτερες στην Ελλάδα στην κατηγορία και είναι από τις πιο δραστήριες ομάδες. Μια επίσκεψη στην σελίδα του στο Facebook, «Άγημα Καρατζάς», μπορεί να σας δείξει κάποια πράγματα για το έργο τους. Είχαμε τη χαρά να βρεθούμε και να μιλήσουμε με τον επικεφαλής του, κο Φώτη Λουριδά, δικηγόρο στη Πάτρα, σε μία χαλαρή κουβέντα για το ’21 και την ομάδα αυτή.
Κύριε Λουριδά, πείτε μας τι είναι η «αναβίωση» που αναφέρεται και στην ονομασία του Αγήματός σας
Είναι ο ελληνικός όρος της λέξης «re-enactment» που υπάρχει στο εξωτερικό. Είμαστε η πρώτη ομάδα στην Ελλάδα που τον χρησιμοποίησε στον τίτλο της. Είναι η αυθεντική προσέγγιση μιας ιστορικής περιόδου σε επίπεδο ενδυμασίας, εξοπλισμού και συμπεριφοράς, αναβιώνοντας από απλές εργασίες καθημερινότητας έως τακτικές μάχης, για χάριν αναπαράστασης προς το κοινό. Για παράδειγμα, ένα θεατρικό σκετς είναι καλλιτεχνική έκφραση ή απλή αναπαράσταση και όχι αναβίωση.
Αυτό που συμβαίνει σε τοπικές γιορτές που αφορούν το ’21 , δεν είναι το ίδιο;
Δυστυχώς στην Ελλάδα η προσέγγιση στα ιστορικά γεγονότα του 1821 είναι φολκλορική , καθώς ενδυματολογικά και μόνο, έχουν αναμειχθεί ετερόκλητα στοιχεία ενδυμασιών και μοδών της εποχής, που δικαιολογούνται από την πανταχού παρούσα φουστανέλα για «νομιμοποίηση». Αυτό το κιτς που δυστυχώς βλέπουμε, μας πληγώνει. Το ευρύ κοινό έχει στερεότυπα , προϊόν βέβαια χρόνιας κατάχρησης εικόνων και εσφαλμένης εκπαίδευσης. Όπως και σήμερα, έτσι και τότε, κανένας δεν φορούσε τα ίδια με τον άλλον. Επίσης υπήρχαν μόδες στο ντύσιμο και στην εμφάνιση, όπως και σήμερα.
Δώστε μας ένα παράδειγμα.
Τα τσαρούχια του 1821 δεν είχαν φούντα μπροστά. Περαν του γεγονότος ότι τα τσαρούχια , όπως τα γνωρίζει ο κόσμος, ήταν ακριβά ποδήματα λόγω της αξίας του δέρματος και λίγοι τα φορούσαν, δεν είχαν φούντα μπροστά αλλά η φούντα προέκυψε ως μόδα μετά το 1850 και κυρίως είχε διακοσμητική χρήση. Η άποψη ότι προστατεύει τα ακροδάχτυλα από το χιόνι ελέγχεται καθώς δεν έχει αποτυπωθεί σε πίνακες εποχής , έστω και αγωνιστών ή κατοίκων της Βόρειας Ελλάδας που το χιόνι είναι πιο πυκνό φαινόμενο. Τα φορούσαν έτσι και οι εύζωνες της Βασιλικής Φρουράς, με φούντα και έτσι δημιουργήθηκε το στερεότυπο. Άλλο παράδειγμα είναι τα καλύμματα της κεφαλής. Προεπαναστατικά ήταν «μαγκιά» να φοράς τούρκικου τύπου μαντηλοδεσιά (παχύ πόσι ή τουρμπάν) γιατί έδειχνε ότι αψηφούσες ή ότι ήσουν ισότιμος με τους οθωμανούς. Όταν ξεκίνησε όμως η επανάσταση και κατά τη διάρκειά της, η μόδα άλλαξε και κάθε τι το «τουρκικό» ήταν απορριπτέο ως ενθύμημα του εχθρού. Όχι βέβαια ότι εξαλείφθηκε αλλά πάρα πολλοί το εγκατέλειψαν για το λόγο αυτό.
Τελικά η φουστανέλα τι ένδυμα ήταν; Αλβανικό ή τι;
Πράγματι οι έλληνες φορούσαν παρόμοιες φορεσιές με τους αλβανούς, όμως η φουστανέλα δεν ανήκει σε κάποιον συγκεκριμένα. Είναι καθαρά πολεμικό ένδυμα, εξέλιξη των αντίστοιχων ενδυμάτων των αρχαίων Ελλήνων. Ήταν πολύ διαδεδομένο στα βαλκάνια. Το φορούσαν και οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι. Έχει πολλές στρώσεις υφάσματος, για τον λόγο αυτό είναι και ακριβό. Δεν είχαν όλοι τότε, όπως νομίζουν οι περισσότεροι. Οι πτυχές του υφάσματος στόμωναν το σπαθί του αντιπάλου στη μάχη, προστατεύοντας το γοφό και το γόνατο του πολεμιστή, δίνοντάς του χρόνο να αντιδράσει χωρίς τραυματισμό. Οι βαλκάνιοι όλοι ήταν γνωστοί μισθοφόροι σε όλους τους στρατούς του κόσμου. Ήταν κάτι σαν τη φόρμα παραλλαγής των σημερινών στρατιωτών. Είναι καθαρά πολεμικό ένδυμα. Ο απλός λαός φορούσε σαλβάρια, μπουραζάνες και βράκες γιατί αυτά τα ρούχα ήταν πρακτικά για κάθε εργασία. Η φουστανέλα είναι βαρύ και άβολο ρούχο για αγροτικές ή άλλες εργασίες. Οι πολεμικές φουστανέλες ήταν μακριές, κάτω από το γόνατο αρκετά. Οι ρουμελιώτικες ήταν στο γόνατο, γιατί το ανάγλυφο των βουνών δεν βόλευε τις κινήσεις. Οι «μίνι» φουστανέλες είναι εφεύρεση μετά το 1880.
Πράγματι ενδιαφέρουσα η αναφορά σας αυτή.
Μετά τη νίκη των ελλήνων και την απελευθέρωση, όλοι ήθελαν να συμμετέχουν στη γιορτή αυτή και να φορούν το πολεμικό ένδυμα της νίκης, γι’αυτό και διαδόθηκε τόσο πολύ και ήταν το επίσημο ένδυμα της Κυριακάτικης παρουσίας στην εκκλησία. Ήταν «το καλό» γιατί ήταν ακριβό από τα μέτρα του υφάσματος που απαιτεί η κατασκευή του και η δυσκολία που είχε να σιδερωθεί και να πλυθεί φυσικά. Τις άλλες μέρες φορούσαν άλλα. Έτσι καθιερώθηκε σε όλους εμάς. Κάτι αντίστοιχο με τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004 που όλοι ήθελαν να αποκτήσουν και με το αζημίωτο , μία στολή εθελοντή για να συμμετέχουν στους υπαίθριους εορτασμούς. Αν μπορούσαμε να μεταφερθούμε εκείνη την εποχή, η εικόνα των ελλήνων θα ήταν πολύ διαφορετική από αυτή που φανταζόμαστε. Εκτός αυτού υπήρχε μεγάλη φτώχια και τα ενδύματα ήταν τα πιο απλά και με εμφανή σημάδια φθορών. Μόνο οι άρχοντες και οι πλούσιοι αρματωλοί είχαν τα χρυσοποίκιλτα.
Η δική σας εμφάνιση σε ποια πρότυπα στηρίζεται;
Τα ρούχα μας βασίζονται σε ιστορικά πρότυπα και φυσικά είναι αντίγραφα. Οι αυθεντικές στολές εποχής δεν χωράνε ούτε σε σημερινό παιδί δημοτικού σχολείου. Οι άνθρωποι τότε δεν πρέπει να ήταν ψηλότεροι από ενάμιση μέτρο. Εμείς , αν ζούσαμε τότε, θα μας έπαιρναν για σωματοφύλακες με το 1.75 ή 1.80 μας !! Το οποίο είναι μέτριο αφού τα νέα παιδιά σήμερα άνετα φτάνουν στο 1.90. Τα υπόλοιπα στοιχεία, όπως ο οπλισμός και τα αξεσουάρ (φυλακτά , μεδουλάρια, κεραστάρια, χαρμπί κλπ) είναι κατά το πλείστον αυθεντικά στην δική μας ομάδα.
Αυτά τα κομμάτια που μου αναφέρετε είναι μουσειακά δηλαδή ! 200 ετών περίπου! Πόσο εύκολο είναι να τα αποκτήσετε;
Αν σκεφτείτε ότι οι φτωχοί έλληνες τότε δεν μπορούσαν να έχουν τα άρματα τελευταίας τεχνολογίας, αλλά πολεμούσαν με πυροβόλα όπλα 30ετίας, ορισμένα από τα άρματά μας είναι πλέον των 200 ετών !!! Όπως αντιλαμβάνεστε τα δανειζόμαστε ή τα αγοράζουμε από συλλέκτες και σχετικούς πλειστηριασμούς. Δυστυχώς είναι ακριβή ενασχόληση η οργάνωση μιας αρματωσιάς και απαιτεί σημαντικό ποσό χρημάτων, το οποίο δίνουμε από το υστέρημά μας. Και επειδή είναι μουσειακά κομμάτια , είναι δύσκολο να βρεθούν.
Είναι επικίνδυνο να έχετε αυτά τα άρματα πάνω σας;
Τα κομμάτια αυτά είναι νόμιμα και μη λειτουργικά εννοείται και χρειάζονται πολλές προϋποθέσεις για να λειτουργήσουν. Μιλάμε για εμπροσθογεμή και όχι για τα σύγχρονα με φυσίγγια κλπ. Φυσικά και είναι ασφαλή και λαμβάνουμε και μεις προφυλάξεις, ειδικά με τα αγχέμαχα, όταν θέλει κάποιος να τα δει από κοντά. Όπως προείπα , φέρνουμε κυριολεκτικά ένα μουσείο σε απόσταση αναπνοής με τον θεατή , που πολλές φορές δεν θα πήγαινε να τα δει στο μουσείο. Είναι πραγματικά λειτούργημα αυτό που κάνουμε και μάλιστα αν αναρωτηθείτε τις ζημιές που παθαίνουν τα αντικείμενα αυτά κατά τη μεταφορά τους και από την ανάρτησή τους πάνω μας, είναι μεγάλη η θυσία πολλές φορές που κάνουμε.
Τελικά , γιατί ασχολείστε με τόσο πάθος με κάτι τόσο εξειδικευμένο και ακριβό οικονομικά; Η αναβίωση τι σας προσφέρει;
Το βασικό μας κίνητρο είναι η αγάπη μας για την Ιστορία της πατρίδας μας και η ανάγκη μας να την διδάξουμε, με τον δικό μας πρωτότυπο τρόπο, στα νέα παιδιά, όχι μόνο για να γνωρίσουν τις ρίζες μας, αλλά για να εμπνευστούν και να το συνεχίσουν. Όταν ένα παιδί δει μπροστά του έναν έλληνα πολεμιστή του 1821 ζωντανό, με τον εξοπλισμό του που μπορεί να τον δει από κοντά και να τον ακουμπήσει, ξυπνάνε μέσα του όλες οι μνήμες από τα μαθήματα στο σχολείο του και εμπεδώνει όλη τη γνώση αυτή. Την εγγράφει για πάντα στο μυαλό του. Έχουμε ζήσει πολλές συγκινητικές στιγμές στις παρελάσεις που έχουμε κάνει ανά την Ελλάδα. Ο άλλος λόγος είναι ότι θέλουμε να θυμίσουμε σε όλους ότι οι έλληνες ήμασταν κάποτε νικητές και αντισταθήκαμε, παρά τις εις βάρος μας πιθανότητες, σε έναν υπέρτερο και ανίκητο εχθρό – κατακτητή που μας στερούσε την ελευθερία και τον πολιτισμό μας. Δίνουμε με την παρουσία μας τη χαμένη αξιοπρέπεια στον θεατή, που την έχασε από τα σκληρά μνημόνια και την συνεχιζόμενη οικονομική κρίση και μία ελπίδα ότι θα τα καταφέρουμε στο τέλος , όπως και τότε. Το μήνυμα περνάει στον κόσμο και είναι εμφανής ο ενθουσιασμός του σε κάθε μας παρουσία. Ο έλληνας του ’21 δεν ήταν ένα απλό «τσολιαδάκι» αλλά ένας παθιασμένος μαχητής της ελευθερίας. Αυτό βλέπει ο κόσμος σε μας και χαίρεται που του το θυμίζουμε.
Τι εκδηλώσεις υποστηρίζετε; Πείτε μας λίγα λόγια.
Συμμετέχουμε από τον Απρίλιο του 2018 που ιδρυθήκαμε, ως τιμητικό άγημα σε τοπικές εορτές που αφορούν το 1821 ή θρησκευτικές επετείους, πάντα με πρόσκληση από τον Δήμο ή τον φορέα που το οργανώνει. Ο Παναγιώτης Καρατζάς ήταν ο πρωτεργάτης της επανάστασης του 1821 στη Πάτρα και ο απελευθερωτής της , έστω για το λίγο που διήρκησε αυτή, και τον τιμούμε έχοντας το όνομά του στην επωνυμία μας. Επίσης έχουμε συμμετάσχει σε γνωστά ιστορικά ντοκυμαντέρ αλλά και στην κινηματογραφική ταινία «Πολιορκία» του Βασίλη Τσικάρα. Τα μέλη μας έχουν μεγάλη πείρα στον χώρο αυτό καθώς η πλειοψηφία τους συμμετείχε σε ανάλογη ομάδα για άνω των 15 ετών. Επίσης, επειδή θέλουμε να αναδείξουμε την ελληνική ιστορία, συμμετείχαμε στους εορτασμούς της Ναυμαχίας του Λεπάντο στη Ναύπακτο το 2019 , ως έλληνες μισθοφόροι σε Ισπανικό Τάγμα Τέρσιος, με ανάλογη ιστορική ενδυμασία και εξοπλισμό του 1571 , πάλι πρώτοι στην Ελλάδα. Θέλαμε και αυτή η γιορτή να βελτιωθεί και οι θεατές να αντιληφθούν όχι μόνο την αυθεντική εμφάνιση της εποχής εκείνης αλλά και το μέγεθος της νίκης εκείνης, στην οποία οι έλληνες συνέβαλαν τα πάντα.
Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι σας;
Θέλουμε να βοηθήσουμε με την παρουσία μας στον εορτασμό των 200 ετών από την επανάσταση του 1821. Θέλουμε επίσης να δημιουργήσουμε γιορτές ανά την Ελλάδα που αφορούν την εποχή αυτή , οι οποίες θα διατηρηθούν στο χρόνο. Ένα άλλο επίσης όραμά μας είναι η επίσκεψη και βιωματική διδασκαλία στα δημοτικά και γυμνάσια σχολεία για κάποιες λίγες ώρες ανά έτος, για την ενδυμασία και εξοπλισμό και ειδικά θέματα ιστορίας της εποχής, εθελοντικά πάντα, ώστε να διατηρηθεί η ιστορική μας μνήμη με έναν τρόπο εναλλακτικό, που τα βιβλία δεν μπορούν να αποδώσουν.
Κύριε Λουριδά, σας ευχαριστώ για την συνέντευξη αυτή και εύχομαι καλή επιτυχία στο Άγημα Καρατζάς.
Σας ευχαριστώ και γω και τα μέλη μας, για την τιμή και την φιλοξενία στην ιστοσελίδα σας, του έργου μας. Χαιρετισμούς θερμούς στην ομογένεια.
