23 ΙΟΥΛΙΟΥ, ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ
23 ΙΟΥΛΙΟΥ, ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ. ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥΣ ΣΤΟΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΙΚΟ ΤΥΠΟ ΚΑΙ Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΣΤΟΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΗ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ
Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος*
Εβδομήντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την λεγόμενη “επανάσταση των αξιωματικών” (23.7.1952) η οποία ανέτρεψε τη βασιλική δυναστεία κι έφερε στον προεδρικό θώκο της Αιγύπτου τον Γκαμάλ Άμπνελ Νάσσερ. Η Εθνική ημέρα της Αιγύπτου γιορτάστηκε φέτος στην Αιγυπτιακή Πρεσβεία της Αθήνας πριν λίγες ημέρες, παρόντος του υπουργού εξωτερικών της Ελλάδας κ. Νίκου Δένδια ο οποίος τόνισε τους ισχυρούς δεσμούς φιλίας και γόνιμης συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδας και της Αιγύπτου ειδικά σήμερα που η διμερής σχέση έχει φτάσει σε άνευ προηγουμένου υψηλά επίπεδα και θα συνεχιστεί στο μέλλον.
Γυρνώντας το χρόνο πίσω, στις 23 Ιουλίου 1961, ο αιγυπτιώτικος τύπος συμμετείχε στους εορτασμούς της 9ης επετείου στην ελληνική εφημερίδα του Καΐρου, ΦΩΣ , πέρα από το πρωτοσέλιδο της 23ης Ιουλίου που ήταν αφιερωμένο στον εορτασμό , τα φύλλα των επόμενων ημερών αφιέρωναν κι αυτά πολύ χώρο με φωτογραφίες από τις εορταστικές εκδηλώσεις. Το ίδιο έπραξε βέβαια και η ελληνική εφημερίδα της Αλεξάνδρειας ,ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, σεβόμενες αμφότερες, παρά τις δύσκολες στιγμές του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού, την ιστορική επέτειο της φιλόξενης χώρας που οδήγησε στην ανακήρυξη της σύγχρονης Αιγύπτου, και εορτάζεται ως εθνική ημέρα.
Όπως σημειώνει ο καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας της Μεσογείου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Γιάννης Σακκάς, σε άρθρο του στην Καθημερινή στις 20.12.2015, “τον Ιανουάριο του 1957 η κυβέρνηση του προέδρου Νάσερ εισήγαγε επίσημα τον κεντρικό σχεδιασμό στην οικονομία, ιδρύοντας το Ανώτατο Συμβούλιο Σχεδιασμού και την Επιτροπή Εθνικού Σχεδιασμού. Τον ίδιο μήνα ενέκρινε τρία νομοθετικά διατάγματα για την «αιγυπτιοποίηση» σε μια πενταετία των τραπεζών, των ασφαλιστικών εταιρειών και των εμπορικών αντιπροσωπειών. Υπολογίζεται ότι οι νόμοι αυτοί έπλητταν περίπου το 1/4 με 1/3 της ελληνικής κοινότητας […]Εως τα τέλη της δεκαετίας του 1950 η ζωή των Ελλήνων της Αιγύπτου είχε καταστεί αρκετά δύσκολη. Στις αρχές της επόμενης δεκαετίας κατέστη σχεδόν αδύνατη. Αιτία το ευρύ πρόγραμμα εθνικοποιήσεων ξένων και αιγυπτιακών επιχειρήσεων στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος Πενταετούς Σχεδιασμού, που τέθηκε σε εφαρμογή το 1960. Τον Φεβρουάριο εθνικοποιήθηκαν η Τράπεζα της Αιγύπτου και η Εθνική Τράπεζα, τον Μάιο εθνικοποιήθηκε ο Τύπος, και οι συγκοινωνίες του Καΐρου ανατέθηκαν στις δημοτικές αρχές της πόλης. Το καλοκαίρι του 1961 το κράτος ανέλαβε τον έλεγχο ολόκληρου του εισαγωγικού εμπορίου και μεγάλου μέρους του εξαγωγικού και καθόρισε κλίμακα φορολογίας με σκοπό το ανώτατο ετήσιο εισόδημα στην Αίγυπτο να μην ξεπερνά τις 5.000 αιγυπτιακές λίρες. […]Σύμφωνα με την Εθνική (συνταγματική) Χάρτα του Μαΐου 1962, μόνο ο «εθνικός καπιταλισμός» θα επιτρεπόταν στη χώρα.
Το 1963 η αιγυπτιακή κυβέρνηση προχώρησε στην υιοθέτηση νέων σοσιαλιστικών μέτρων. Ενώ με την αγροτική μεταρρύθμιση του 1952 απαγορευόταν η ιδιοκτησία άνω των 200 στρεμμάτων καλλιεργήσιμης γης, τον Ιανουάριο του 1963 εκδόθηκε νομοδιάταγμα για την απαγόρευση κατοχής γαιών από ξένους. Λίγους μήνες αργότερα εκδόθηκε νομοδιάταγμα για την εθνικοποίηση 279 εταιρειών και επιχειρήσεων, απ’ τις οποίες οι 38 ήταν ελληνικές. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι σ’ αυτές ήταν Ελληνες, οι οποίοι βρέθηκαν χωρίς εργασία. Με το κλείσιμο και του χρηματιστηρίου το ίδιο έτος εκατοντάδες πάροικοι έχασαν τις περιουσίες τους.”
Οι επισκέψεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή ως πρωθυπουργού το 1957 και του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Αβέρωφ, τον Αύγουστο του 1961, δεν είχαν αποτέλεσμα. Η Φωτεινή Τομαή, αναφέρει σχετικά σε άρθρο της στο Βήμα στις 25.11.2008,προϊσταμένη ούσα, τότε , της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών
“Μέσα στο κλίμα σύγχυσης που προκάλεσαν η επανάσταση Νάσερ και οι εθνικοποιήσεις επί σχεδόν μία δεκαετία (1955-1965) οι Ελληνες της Αιγύπτου εξακολουθούσαν να εγκαταλείπουν ομαδικά τη χώρα, άλλοι με προορισμό την Ελλάδα, οι περισσότεροι όμως με προορισμό την Αυστραλία και την Αμερική. Την επιλογή φυγής των Ελλήνων της Αιγύπτου προσπάθησε, πλην ανεπιτυχώς, να ανακόψει η απόφαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή να επισκεφθεί την Αίγυπτο το 1957… Στη διάρκεια της επίσκεψης εκείνης ο Καραμανλής, όπως και ο έλληνας ΥΠΕΞ Ευάγγελος Αβέρωφ, (σ.σ το Αύγοσυτο του 1961) είχε την ευκαιρία να δει από κοντά τα προβλήματα του παροικιακού ελληνισμού. Διαπιστώθηκε όμως τελικά ότι ήταν ήδη πολύ αργά. Η αντίστροφη μέτρηση είχε ήδη αρχίσει , παρά τις διαβεβαιώσεις Νάσερ «περί εκτιμήσεως της αιγυπτιακής κυβερνήσεως διά τον Αιγυπτιώτη Ελληνισμόν»
Η πολιτική εθνικοποιήσεων που εφάρμοσε η κυβέρνηση Νάσερ στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της επόμενης οδήγησε πολλούς Έλληνες που διέμεναν στην Αίγυπτο να εγκαταλείψουν τη χώρα και να εγκατασταθούν στην Ελλάδα.
Σε ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Ελευθερία”, στις 10.6.1961, με αφορμή συνέντευξη τύπου που παραχώρησε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Αιγυπτιωτών Ελλήνων Μιχ. Κουτσούρης καταγράφονται τα βασικά αιτήματα των Αιγυπτιωτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ελληνικό κράτος δεν είχε αναγνωρίσει τους Αιγυπτιώτες ως πρόσφυγες και ότι η αναγνώριση αυτή ήταν ένα από τα αιτήματά τους προκειμένου να διευκολυνθεί η λήψη μέτρων για την αποκατάστασή τους. Παράλληλα δίνεται και μία εικόνα για το μέγεθος της εισροής των Αιγυπτιωτών στην Ελλάδα.
“Προβλέπεται ότι μέχρι του Οκτωβρίου 10.000 Έλληνες της Αιγύπτου θα έλθουν εις την Ελλάδα. Ζητούν την συμπαράστασιν της Κυβερνήσεως”
“Χθες το απόγευμα εις την αίθουσαν του «Συνδέσμου Αιγυπτιωτών Ελλήνων», ο ευρισκόμενος εις Αθήνας πρόεδρος του Συνδέσμου κ. Μιχ. Κουτσούρης, έδωσε συνέντευξιν προς τους αντιπροσώπους του Τύπου, κατά την οποίαν εξέθεσε τα απασχολούντα τους ομογενείς της Αιγύπτου προβλήματα.
Η έξοδος των Ελλήνων από την Αίγυπτον καθώς και των άλλων ξένων ενετάθη μετά την λήψιν των περυσινών μέτρων, δια των οποίων επεβάλλετο, δια νόμου, η πρόσληψις προσωπικού, κατ’ αναλογίαν 85%, εκ των εντοπίων, εις τας ξένας επιχειρήσεις και κατόπιν της κρατικοποιήσεως των κυριωτέρων εξ αυτών.
Το ελληνικόν στοιχείον, εκ των μέτρων αυτών, επλήγη ιδιαιτέρως, εις όλα τα σημεία της δραστηριότητός του, υποχρεωθέν εκ των πραγμάτων, να τραπή προς την Ελλάδα, καταλείπον εις Αίγυπτον, το σύνολον σχεδόν των περιουσιακών του στοιχείων.
Ο ρυθμός του επαναπατρισμού κατά τα τελευταία έτη έγινε ταχύτατος. Μέχρι του προσεχούς Οκτωβρίου προβλέπεται ότι θα αφιχθούν εις την Ελλάδα 10.000 Αιγυπτιώτες, ενώ οι επαναπατρισθέντες ήδη ανέρχονται εις 18.000.
Εντεύθεν προκύπτει το φλέγον ζήτημα της αποκαταστάσεως των ομογενών της Αιγύπτου, οι οποίοι αδυνατούντες να αφομοιωθούν και μη έχοντες οικονομικάς βάσεις αντιμετωπίζουν επιτακτικόν πρόβλημα επιβιώσεως.
Τα σχετικά από ενός ημίσεος έτους προς την κυβέρνησιν διαβήματα δεν εκαρποφόρησαν, ουδεμία δε λύσις εδόθη εις τα αιτήματά των, τα βασικώτερα των οποίων είναι το στεγαστικόν και η παροχή εις αυτούς εργασίας.
Οι Αιγυπτιώται Έλληνες, συνέχισεν ο κ. Κουτσούρης, ζητούν όπως αναγνωρισθούν υπό της κυβερνήσεως ως πρόσφυγες και τύχουν της αναλόγου προστασίας.
Η κυβέρνησις –προσέθεσεν- δια φιλικών διαπραγματεύσεων μετά της αιγυπτιακής κυβερνήσεως, θα ηδύνατο να επιτύχη την τμηματικήν έξοδον των εκεί περιουσιών των, ενώ εν τω μεταξύ, πλην άλλων, θα έπρεπε να μεριμνήση δια την χορήγησιν μακροπροθέσμου στεγαστικού δανείου, να καταργήση τους τελωνειακούς δασμούς επί των οικοσκευών των επαναπατριζομένων, να επιτρέψη την εξαργύρωσιν της αιγυπτιακής χάρτινης λίρας εις την αρχικήν τιμήν του κλήριγκ, προς 84 δρχ. και όχι προς 62 ως γίνεται σήμερον και να φροντίση δια την πρόσληψιν των Αιγυπτιωτών εις τας ελληνικάς επιχειρήσεις και την αναγνώρισιν των πτυχίων των Αιγυπτιωτών επιστημόνων.
Η Ιταλία, προσέθεσεν, αντιμετωπίσασα το αυτό πρόβλημα, επέλυσε, ήδη, το ζήτημα της στεγάσεως και εργασίας των εξ Αιγύπτου Ιταλών.”
Ο Γ. Σακκάς σημειώνει σχετικά
“Η έλευση χιλιάδων Ελλήνων από την Αίγυπτο ανάγκασε το ελληνικό κράτος να λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Τον Φεβρουάριο του 1962 το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας ίδρυσε στον Πειραιά Γραφείο Υποδοχής Προσφύγων από την Αίγυπτο με σκοπό την προσωρινή περίθαλψη των απόρων, τη μέριμνα για τη δωρεάν παροχή νοσοκομειακής περίθαλψης και την παροχή πληροφοριών και κάθε δυνατής διευκόλυνσης. Το επόμενο έτος η κυβέρνηση Καραμανλή ανέθεσε σε διυπουργική επιτροπή των συναρμόδιων υπουργείων Εσωτερικών, Κοινωνικής Πρόνοιας, Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Οικονομικών την κατάρτιση νομικού πλαισίου για τη λήψη ευεργετικών και προστατευτικών μέτρων υπέρ των παλιννοστούντων Αιγυπτιωτών. Ενώ είχε ετοιμαστεί και εγκριθεί το σχετικό προσχέδιο νόμου η κυβέρνηση παραιτήθηκε τον Ιούνιο του 1963. Τον Οκτώβριο του 1964 η κυβέρνηση Παπανδρέου κατέθεσε στη Βουλή νομοσχέδιο «περί ευεργετικών διατάξεων υπέρ των Αιγυπτιωτών Ελλήνων» (σε θέματα εργασίας, σύνταξης από το ΙΚΑ, ένταξης στα επαγγελματικά σωματεία, φορολογικών απαλλαγών, κ.λπ.). Το ζήτημα των αποζημιώσεων σ’ όσους Αιγυπτιώτες είχαν απολέσει τις περιουσίες τους τελικά ρυθμίστηκε με την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία του 1966.”
Πηγές: εφημερίδα ΦΩΣ ,ΒΗΜΑ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
***Οι φωτογραφίες από την εφημερίδα ΦΩΣ, που συνοδεύουν το κείμενο προέρχονται απο το προσωπικό αρχείο του γράφοντα και απαγορεύεται η αναδημοσίευση τους χωρίς την έγγραφη άδεια του. Η φωτογραφία του Ταχυδρόμου και την εφημερίδα Ελευθερία από το Αρχείο Εφημερίδων της Βιβλιοθήκης της Βουλής. Η επετειακή καρτποσταλ του 1966 και το γραμματόσημο από σελίδα διαδικτυακών πωλήσεων.
*Διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου
