Συνέντευξη Κατερίνας Καμπανέλλη στο Hephaestus Wien
Αγαπητή μας Κατερίνα, χαιρόμαστε που μας δίνεται η ευκαιρία να τα ξαναπούμε. Γιατί πέραν της Σκηνογράφου είσαι η κόρη του Πατριάρχη του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου.
1) Πως αισθάνεσαι τώρα που τρέχει το έτος Καμπανέλη? Γίνεται τίποτα σημαντικό πραγματικά ή είναι σαν όλα “τα έτη”, πολύ κακό για το τίποτα?
Η ανακήρυξη του έτους 2022 σε Λογοτεχνικό Έτος Ιακώβου Καμπανέλλη είναι άλλη μια τιμή για τον άνθρωπο και καλλιτέχνη που τίμησε την χώρα του με το σπουδαίο έργο του. Δεν μπορώ παρά να νοιώθω βαθιά συγκίνηση και εκτίμηση για όλους όσους εργάζονται και συμβάλλουν στο να πραγματοποιηθούν όλα αυτά που έχουν γίνει ή θα γίνουν φέτος. Η έκδοση του μεγάλου Λευκώματος για την ζωή και το έργο του, μεγάλη συναυλία με την σπουδαία ερμηνεύτρια Μαρία Φαραντούρη, η έκθεση στο μουσείο Μπενάκη, εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, είναι μόνο μερικά από τα σημαντικά που γίνονται αυτό το έτος.
2) Τι άλλο προγραμματίζεται αυτό το χρόνο για τον πατέρα σου, από το Υπουργείο Πολιτισμού?
Το ήδη πλούσιο μεταφραστικό έργου του πατέρα μου εμπλουτίζεται με ακόμα περισσότερες μεταφράσεις αλλά και εκδόσεις σε χώρες απ’ όλο τον κόσμο: Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Μεξικό. Επιπλέον, θα πραγματοποιηθεί κινηματογραφικό αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και στην Νίκαια της Γαλλίας. Επιπροσθέτως, το King’s College και η Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών στο Λονδίνο έχουν αναλάβει την οργάνωση συνεδρίου για το έργο του Ι.Κ.. Ακόμα, θα γίνουν εκδηλώσεις προς τιμήν του στη Στοκχόλμη, στην Ρώμη και στο Παλέρμο. Τέλος, τα κρατικά θέατρα αλλά και ιδιωτικοί θίασοι στην Ελλάδα θα παρουσιάσουν έργα του.
3) Μίλησέ μας λίγο για τον πατέρα σου, για τον μπαμπά Ιάκωβο Καμπανέλλη. Είχες συναίσθηση ότι ο μπαμπάς σου ήταν μια τόσο σημαντική προσωπικότητα όσο ήσουν μικρή? Ήταν “μπαμπάς” ή ιδιόρρυθμος καλλιτέχνης “πατέρας”?
Μεγάλωσα σε μια οικογένεια πολύ αγαπημένη και αρμονική, κάτι που πήγαζε από την βαθιά αγάπη των γονιών μου. Ο πατέρας μου ήταν ένας απλός, δίκαιος, τρυφερός και σοφός άνθρωπος και η υπέρτατη ευτυχία του ήταν να βρίσκεται με την οικογένειά του. Παρά τις ατέλειωτες ώρες συγγραφής πάντα θα έβρισκε τον χρόνο να βρεθεί με την οικογένειά του, να είναι ο μπαμπάς, ο αδερφός, ο παππούς… Η ιδιότητα του «Ακαδημαϊκού- Πατριάρχη του Νεοελληνικού θεάτρου» έμενε έξω από την πόρτα.
Και τώρα μιας και είμαστε ο Ήφαιστος, που είναι Σύλλογος Αυστριακός, πέραν της Ομογενειακής Ιστοσελίδας και του Ραδιοφώνου, να μιλήσουμε για το Mauthausen.
4) Μία φίλη μου είπε, ότι ο πατέρας σου βρέθηκε στο Mauthausen 20 χρονών παιδάκι, χωρίς να είναι ούτε αριστερός ούτε κάτι άλλο. Ισχύει αυτό? Για πες μας την ιστορία που εσύ την κατέχεις?
Ο εικοσάχρονος Ιάκωβος Καμπανέλλης οδηγείται στο ναζιστικό στρατόπεδο Μαουτχάουζεν το 1942. Δεν ήταν ούτε Εβραίος, ούτε αντιστασιακός, ούτε κομμουνιστής. Ήταν ένας νεαρός λάτρης της περιπέτειας, ένας ρομαντικός τυχοδιώκτης. Εν μέσω γερμανικής κατοχής έφυγε από την Ελλάδα με ένα φίλο του με τελικό προορισμό την Ελβετία. Στη Βιέννη προμηθεύτηκαν πλαστά διαβατήρια, συνελήφθησαν στο Innsbruck και ο Καμπανέλλης κατέληξε στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν όπου έζησε για 2,5 χρόνια τη φρίκη και την εγκληματική παράνοια. “Βρέθηκα στο Μαουτχάουζεν από μια νεανική επιπολαιότητα, σχεδόν εθελοντικώς… το να είσαι μελλοθάνατος δεν είναι λίγο… το στρατόπεδο συγκεντρώσεως ήταν ένα γερό μάθημα… το στρατόπεδο είναι η πνευματική μου καταγωγή”. Και πράγματι, η εμπειρία του στρατοπέδου ήταν καθοριστική για τη ζωή του και την επαγγελματική του πορεία. “Όταν μπήκα στο στρατόπεδο ήμουνα στην ηλικία που ανακαλύπτω τον κόσμο. Υπήρξε μεγάλο θεατρικό ερέθισμα για μένα αυτή η κοινή μοίρα των 35.000 ανθρώπων που ήμασταν στο κεντρικό στρατόπεδο Μαουτχάουζεν. Που με ένα χτύπημα καμπάνας πηγαίναμε να κοιμηθούμε όλοι μαζί, με ένα χτύπημα καμπάνας έπρεπε να ξυπνήσουμε, με ένα χτύπημα καμπάνας έπρεπε να παραταχθούμε, με ένα χτύπημα καμπάνας να πάμε για φαΐ, με ένα χτύπημα καμπάνας να πάμε για δουλειά και με ένα χτύπημα καμπάνας να ξαναγυρίσουμε μέσα. Μία ομαδική δηλαδή συμπεριφορά, μία κοινή μοίρα διασπασμένη σε τόσα ανθρώπινα πάθη όσοι ήταν οι άνθρωποι που ζούσαν αυτή τη ζωή. Νομίζω ότι το θέατρο στηρίζεται στην επιθυμία μου να μιλήσω σε πολύ κόσμο από κάποιο βήμα. Ο θεατρικός συγγραφέας μιλάει με λανθάνοντα πολιτικό τρόπο καλύτερα από ότι μιλάει ο πεζογράφος ή ο ποιητής. Ίσως αυτό ήταν το δικό μου κίνητρο: να μιλήσω στους πολλούς. Και αυτό νομίζω ότι θα πρέπει να διαμορφώθηκε μέσα στο στρατόπεδο. Η ομαδικότητα που υπήρχε εκεί καθόρισε οπωσδήποτε τον τρόπο που έγραψα”.
5) Το 1965, μελοποιείται η Ballade του Mauthausen, έχεις κάτι να μας πεις από αυτή την συνεργασία των 2 Μεγάλων για αυτό το έργο?
Τα τραγούδια του Μαουτχάουζεν γράφτηκαν μετά από επιθυμία του μεγάλου Μίκη Θεοδωράκη ο οποίος όταν διάβασε το χρονικό Μαουτχάουζεν συγκλονίστηκε. Οι στίχοι ήταν τόσο δυνατοί που ο σπουδαίος συνθέτης τα μελοποίησε κυριολεκτικά σε μια νύχτα. Πίστεψε τόσο πολύ στην δυναμική αυτών των τραγουδιών που όταν ζήτησε από την Μαρία Φαραντούρη να τα ερμηνεύσει της είπε: «Αυτά τα τραγούδια θα καθορίσουν την ζωή σου». Πιστεύω ότι αυτά τα τραγούδια είναι ένας ανοιχτός δίαυλος με την ιστορία και μια γροθιά ενάντια στον Ναζισμό.
6) Πως αισθάνθηκες όταν για πρώτη βρέθηκες στο Mauthausen, αλήθεια πότε ήταν αυτό?
Επισκέφτηκα το Mauthausen το 2018 με τις κόρες μου. Ήταν και για τις τρεις μας μια συγκλονιστική εμπειρία. ‘Ήταν σαν να ένοιωθες την παρουσία όλων όσων πέρασαν και μαρτύρησαν εκεί, στους θαλάμους, στην πλατεία, στις «κάμαρες των αερίων», στο «λατομείο των θρήνων». Μόλις περάσεις τις πύλες του στρατοπέδου, σε καλωσορίζει μια βαριά σιωπή, μια απόκοσμη ησυχία. Και εκεί νοιώθεις την αύρα τους και ακούς τα βήματά τους. Πολλές στιγμές νόμιζα ότι ανάμεσά τους έβλεπα και τον πατέρα μου και αναρωτιόμουν πως ένοιωθε όταν στεκόταν εκεί που στεκόμουν εγώ.
7) Και πως ένοιωσες γράφοντας αυτό το μήνυμα που απηύθυνες φέτος ανήμερα στις εκδηλώσεις που οργανώνει το Mauthausen Memorial κάθε χρόνο το Μάϊο?
Ήθελα πολύ να στείλω αυτό το μήνυμα κι ευχαριστώ πολύ την Ελληνική πρεσβεία που μου έδωσε αυτή την ευκαιρία. Σκοπός του μηνύματος ήταν να διαδώσω την ιστορία όπως την βίωσε και την περιέγραψε ο πατέρας μου όσο διάστημα έμεινε εκεί. Άλλωστε η εμπειρία του στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως και εξοντώσεως τον καθόρισε ως άνθρωπο αλλά και ως συγγραφέα. Όπως έχει δηλώσει κι ο ίδιος: «Το στρατόπεδο Mauthausen είναι η πνευματική μου καταγωγή». Το μήνυμα είναι αισιόδοξο: από την φρίκη μπορεί να ξεπηδήσει η ελπίδα.
8) Είδα το βιβλίο του Κέδρου που κυκλοφόρησε, “ΑΚΟΥΣΕ ΤΗ ΦΩΝΗ ΜΟΥ ΚΙ ΕΛΑ”, με ανέκδοτα ποιήματα και τραγούδια του πατέρα σου. Σκέφτηκες ποτέ πέραν των έργων να κάνεις μία έκθεση με τα έργα, ζωγραφικής, ξυλογλυπτικής και άλλα του πατέρα σου?
Φυσικά. Ο πατέρας μου είχε μια βαθιά καλλιτεχνική φλέβα με πολλές διακλαδώσεις. Του άρεσε πολύ να σχεδιάζει και να φτιάχνει μικρογλυπτά. Όσα από αυτά τα έργα βρήκα σπίτι του, εκτίθενται στο θεατρικό μουσείο «Ιάκωβος Καμπανέλλης» στην Νάξο.
9) Πόσα έργα Καμπανέλλη έχουν δημοσιευθεί και πόσα και πόσα έχουν ανέβει, σε ποιες γλώσσες?
Υπάρχουν 31 δημοσιευμένα έργα στους τόμους «Θέατρο», εκδόσεις Κέδρος. Αρκετά έχουν ανέβει σε διάφορες ξένες παραγωγές όπως στην Γαλλία, στην Γερμανία, στις ΗΠΑ, στην Κίνα, στην Ρωσία, στην Κύπρο κλπ.
10) Τι γίνονται με τα έργα, τα ανέκδοτα, που βρέθηκαν στο ντουλάπι του μπαλκονιού της Πλατείας Αμερικής? Θα δημοσιευθούν, θα τα επεξεργαστείς εσύ?
Έχουν βρεθεί και παραμένουν αδημοσίευτα επτά με οκτώ έργα του. Φυσικά ο σκοπός είναι να εκδοθούν σύντομα και να παρουσιαστούν στο θέατρο.
11) Από όλα τα έργα του πατέρα σου ποια είναι πιο κοντά σε εσένα?
Αγαπώ όλα τα έργα του πατέρα μου. Η αμεσότητα των χαρακτήρων νομίζω μιλάει σε όλους και ταυτόχρονα στον καθένα ξεχωριστά. Όλοι μπορούν να ταυτιστούν ή να βρουν χαρακτηριστικά που τους εκφράζουν σε κάθε έργο του. Σίγουρα αυτό που ξεχωρίζει για εμένα, σκεπτόμενη και την εποχή και τους λόγους που γράφτηκε, είναι το «Μεγάλο μας Τσίρκο». Είναι η παράσταση στην οποία πήγαινα σχεδόν κάθε μέρα και κάθε φορά ήταν σαν να το έβλεπα για πρώτη φορά.
12) Κατερίνα μου κατά καιρούς διάφοροι άσχετοι ασχολούνται με τον πατερά σου και την εκπροσώπησή του, θα ήθελα να υπενθυμίσουμε εδώ ότι Εσύ είσαι η μοναδική κληρονόμος και δικαιούχος σωστά?
Σ’ ευχαριστώ που το υπενθυμίζεις. Πράγματι έτσι είναι.
Σε ευχαριστώ πολύ.
